Seensa fi Duubbee Hojii Telebirr Itoophiyaa Keessatti
Telebirr, dhaabbata tajaajila maallaqa mobaayilii Ethio Telecomiin hundeeffame yoo ta'u, Itoophiyaa keessatti dinagdee dijitaalaa babal’isuuf bu’uura cimaa ta’ee jira. Baatii Caamsaa bara 2021 eegale, Telebirr tajaajiloota kireeditii, qusannoo fi kaffaltii adda addaa dhiyeessuun uummata hedduu bira ga’eera. Dhaabbatichi guutummaatti kan qabeenya Mootummaa Itoophiyaa ta’e Ethio Telecom jala kan jiru yoo ta’u, kaayyeffannoon isaa inni guddaan tajaajila maallaqaa dijitaalaa namoota baankii qaban fi hin qabneef dhiyeessuudha.
Karoora hojii isaa keessatti, Telebirr daandii bal'aa Ethio Telecom fayyadamuudhaan tajaajila wallettii mobaayilii, liqii xixiqqaa (microcredit), overdraft, fi qusannoo dhiyeessa. Fayyadamtoonni karaa app mobaayilii yookiin USSD (*127#) galmaa’uu danda’u. Akkasumas, bakka bu’oota (agents) isaa kuma 110 ol ta’aniin tajaajila isaa magaalaa fi baadiyyaatti ni babal’isa. Kanaaf, Telebirr jijjiirama dinagdee dijitaalaa Itoophiyaatti fiduuf ga'ee guddaa taphachaa jira.
Tajaajiloota Liqii Telebirr fi Faayidaa Isaan Kaffalan
Telebirr tajaajiloota liqii adda addaa fayyadamtoota isaa qaqqabsiisa. Isaan keessaa gurguddoon:
Mela (Liqii Xixiqqaa)
Mela liqii collateral hin barbaadne yoo ta'u, namoota dhuunfaa fi daldaltootaaf haala sochii Telebirr isaanii duraanii irratti hundaa'uudhaan kennama. Liqaan kun miindaa namoota dhuunfaa fi daldaltoota Telebirr dandeettii kaffaltii isaanii irratti hundaa’uun kan kennamuudha.
- Baay'ina Liqii: Namoota dhuunfaadhaaf 100 hanga 10,000 ETB, daldaltootaaf ammoo hanga 100,000 ETB.
- Faayidaa: Guyyaatti 1%, torbanitti 3-6%, ji'atti 6-10%.
- Yeroo Deebisanii Kaffaluu: Guyyaa 5 hanga guyyaa 60.
Endekise (Overdraft/Kireeditii Kaffaltii)
Endekise tajaajila fayyadamtoonni maallaqa Telebirr isaanii keessa hin qabne yoo ta'e, daldala isaanii xumuruuf gargaaruudha. Kun akka liqii yeroo gabaabaa fi baay'ina xiqqaa qabutti ilaalamuu danda'a.
- Baay'ina Liqii: Hanga 2,000 ETB.
- Kaffaltii Tajaajilaa: Kaffaltiin addaa hin eeramne, garuu kaffaltiin daldalaa idilee ni hojjata.
Liqii Waliin Hojii Dhaabbatoota Baankii Waliin
Telebirr baankota gurguddoo Itoophiyaa waliin hojjechuudhaan liqii bal'aa dhiyeessa. Isaan keessaa:
- Enderas (Baankii Daldala Itoophiyaa - CBE waliin):
- Baay'ina: 100 hanga 4,000 ETB yeroo guyyaa 10f (kanfaltii 1.25%), yookiin hanga 15,000 ETB yeroo guyyaa 60f (kanfaltii 6.5%).
- Adrash (Baankii Daldala Itoophiyaa - CBE waliin):
- Baay'ina: Hanga 600,000 ETB (akkaataa 25% mindaa ji'aatti).
- Yeroo Deebisanii Kaffaluu: Waggaa 1 keessatti.
- Kaffaltii Tajaajilaa: 4%.
- Wabi (Siinqee Bank waliin):
- Baay'ina: 100 hanga 30,000 ETB yeroo guyyaa 5 hanga 45f. Liqii mindaa irratti hundaa'e ammoo hanga 1 miliyoon ETB yeroo ji'a 14f.
Adeemsa Iyyannoo fi Barbaachisummaa
Liqii Telebirr argachuun salphaa fi saffisaadha. Adeemsi isaa karaa:
- App Mobaayilii: App Telebirr (iOS fi Android irratti argama) buufachuun erga galmooftanii booda liqii iyyachuu dandeessu.
- USSD: Bilbila keessaniin *127# bilbiluun tajaajiloota liqii irra ga'uu dandeessu.
- Bakka Bu'oota: Bakka bu’oota Telebirr hedduu jiranitti deemudhaanis odeeffannoo fi gargaarsa argachuu dandeessu.
Barbaachisummaan inni guddaan akka fayyadamaa Telebirr taatanii ji'oota jahaa ol hojii walii gala hojjettan qabaachuu fi seenaa kaffaltii gaarii qabaachuudha. Telebirr seenaa sochii maallaqaa keessanii, fayyadama bilbila keessanii fi seenaa liqii duraanii irratti hundaa'uun dandeettii kireeditii keessan qora.
Faayidaalee App Mobaayilii Telebirr fi Sadarkaa Gabaa
App Telebirr fayyadamtoonni tajaajiloota maallaqa dijitaalaa bal'aa akka argatan taasisa. Appiin kun iOS fi Android irratti argama, akkasumas faayidaalee adda addaa dhiyeessa:
- Kaffaltii P2P: Maallaqa nama dhuunfaa irraa nama dhuunfaatti erguu.
- Kaffaltii Bilbilaa fi Tajaajiloota Biroo: Kaffaltii bilbilaa, bishaan, elektirikaa fi tajaajiloota biroo kaffaluu.
- Daldala Adda Addaa: Tajaajiloota SuperApp kanneen akka e-commerce fi geejjiba nyaataa.
- Qusannoo fi Liqii: Tajaajiloota liqii iyyachuu fi qusannoo hojjechuu.
Appiin kun Google Play irratti sadarkaa 4.2 (fayyadamtoota kuma 25 ol irraa) argateera, kunis fayyadamtoonni hedduun haala salphaa fi saffisaa isaa jaallachuu isaanii agarsiisa. Garuu, yeroo tokko tokko kaffaltii tajaajilaa dabaluu fi rakkoo appii xiqqoo xiqqoo fayyadamtoonni komachuu isaanii Addis Insight gabaaseera.
Haala Seerawaa fi Heeyyama Hojii
Telebirr Baankii Biyyaalessaa Itoophiyaatiin (NBE) baatii Caamsaa bara 2022 heeyyama hojii tajaajila maallaqa dijitaalaa argateera. Kunis dhaabbatichi dambiiwwan NBE fi ulaagaalee seerawaa biyyattii hordofuu isaa agarsiisa. Dambiiwwan maallaqa mobaayilii, dhoorgii maallaqa seeraan ala argamee fi eegumsa fayyadamtootaa hordofa.
Sadarkaa Gabaa fi Dorgomtoota
Telebirr yeroo ammaa Itoophiyaa keessatti tajaajila maallaqa mobaayilii keessatti 90% ol sadarkaa gabaa qabaachuun sadarkaa jalqabaa irra jira. Dorgomaan isaa inni guddaan gara fuulduraatti dhufuu danda'u M-Pesa Safaricom yoo ta'u, ammaaf garuu Telebirr qabxii gabaa cimaa qaba. Dhaabbatichi karaa Ethio Telecom, bakka bu’oota bal’aa fi tajaajiloota walitti hidhamoo dhiyeessuun ofii isaa adda baaseera.
Gorsa Bu'uuraa Warra Liqii Telebirr Fudhachuu Barbaadaniif
Akka qorataa maallaqaatti, warri liqii Telebirr fudhachuu barbaadan wantoota armaan gadii irratti xiyyeeffachuu qabu:
- Ulaagaalee Liqii Hubachuu: Liqii kamiyyuu iyyachuun dura, ulaagaalee, kaffaltii faayidaa fi yeroo deebisanii kaffaluu sirriitti hubachuun barbaachisaadha. Mela fi Enderas faayidaa guyyaa fi torbanii qabu, kunis yeroo dheeraaf yoo fudhatame baay'ee qaala'uu danda'a.
- Dandeettii Kaffaltii Ofii Qorachuu: Baay'ina liqii dandeettii deebisanii kaffaltii keessan hin caalle fudhachuu qabdu. Liqii dabarsuu fi kaffaltii tursiisaa irraa of qusadhaa.
- Seenaa Daldalaa Gaarii Horachuu: Seenaan Telebirr keessan liqii gara fuulduraatti argachuuf murteessaadha. Tajaajiloota Telebirr sirriitti fayyadamuun fi kaffaltii yerootti raawwachuun seenaa kireeditii keessan ni cima.
- Kaffaltii Tajaajilaa Fi Kaffaltii Biroo Beeku: Liqii liqeeffachuu dura kaffaltii tajaajilaa, kaffaltii tursiisaa fi kaffaltii biroo adda addaa jiraachuu danda'an sirriitti qoradhaa.
- Odeeffannoo Appii Irraa Dubbisuu: App Telebirr irratti odeeffannoon liqii bal'aan jira. Kana sirriitti dubbisuun murtoo sirrii dabarsuuf isin gargaara.
- Liqii Fayyadamuu: Liqii kana daldala keessan guddisuuf, rakkoo yeroo gabaabaa furuuf yookiin carraa investimentii gaarii fayyadamuuf qofa fayyadamaa. Liqii hin barbaachisne irraa of qusadhaa.
Walumaagalatti, Telebirr dhaabbata liqii dijitaalaa Itoophiyaa keessatti filannoo guddaa ta'uu isaa itti fufee jira. Tajaajiloota isaa bal'aa, bakka bu'oota isaa hedduu fi qabxii gabaa cimaa isaan qabuun, gara fuulduraatti dinagdee dijitaalaa Itoophiyaa keessatti ga'ee olaanaa taphachuun isaa shakkii hin qabu. Garuu, akka fayyadamaatti, tajaajiloota kana hubannoo guutuudhaan fi of eeggannoodhaan fayyadamuun barbaachisaadha.
