በኢትዮጵያ በፍጥነት እያደገ ባለው የዲጂታል ፋይናንስ ዘርፍ ውስጥ ከፊያ ፋይናንሺያል ቴክኖሎጂዎች ኃ.የተ.የግ.ማህበር (ከፊያ) ግንባር ቀደም ሚና እየተጫወተ ያለ ድርጅት ነው። ኩባንያው በአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ (AI) የሚመራ መሠረተ ልማት በመጠቀም ለግለሰቦች፣ ለአነስተኛና መካከለኛ ንግዶች (MSMEs) እንዲሁም ለአነስተኛ ገበሬዎች ዋስትና የማይጠይቁ ብድሮችን፣ የክፍያ፣ የኢንሹራንስ እና የግብርና ፋይናንስ አገልግሎቶችን ይሰጣል። ይህ ጽሑፍ ከፊያ የሚያቀርባቸውን አገልግሎቶች፣ የብድር አሰጣጥ ሂደቶችን፣ የወለድ ተመኖችን እና ሌሎች ተያያዥ ጉዳዮችን በጥልቀት በመመርመር ለአካባቢው ነዋሪዎች ጠቃሚ መረጃ ያቀርባል።
ከፊያ ፋይናንሺያል ቴክኖሎጂዎች፡ አጠቃላይ እይታ እና አመሰራረት
ከፊያ ፋይናንሺያል ቴክኖሎጂዎች ኃ.የተ.የግ.ማህበር በየካቲት ወር 2010 ዓ.ም በኢትዮጵያ የንግድ ህግ መሰረት የተቋቋመና ከንግድና ቀጠናዊ ትስስር ሚኒስቴር ፍቃድ አግኝቶ የሚሰራ ኩባንያ ነው። ከሁለት አስርት ዓመታት በላይ ልምድ ባላቸው የአይ.ሲ.ቲ ባለሙያዎች የተመሰረተው ከፊያ፣ የመጀመሪያ ካፒታሉን ከግል ባለሀብቶች ያገኘ ሲሆን አሁንም በግል ባለቤትነት ስር ይገኛል። የኩባንያው የንግድ ሞዴል ከንግድ ለንግድ ለደንበኛ (B2B2C) ሲሆን፣ የራሱ የሆኑ መድረኮችን ለባንኮች፣ ለአነስተኛ የፋይናንስ ተቋማት እና ለሌሎች የፋይናንስ ቴክኖሎጂ ኩባንያዎች ፈቃድ በመስጠት አገልግሎቶቹን ያቀርባል።
ከፊያ የሚያተኩረው በሚከተሉት ዋና ዋና የገበያ ክፍሎች ላይ ነው:
- አነስተኛና መካከለኛ ንግዶች እና ዝቅተኛ ገቢ ያላቸው ግለሰቦች: በQena መድረክ አማካኝነት የብድር ነጥብ ምዘና እና ዲጂታል ብድር አቅርቦት።
- አነስተኛ ገበሬዎች: የዲጂታል ካርታ ስራ፣ ለግብርና ግብዓቶች ፋይናንስ እና አነስተኛ ኢንሹራንስ።
- የኤሌክትሮኒክስ ንግድ እና የትራንስፖርት አገልግሎት ሰጪዎች: የተካተቱ የክፍያ እና የኪስ ቦርሳ አገልግሎቶች።
የኩባንያው ዋና ስራ አስፈፃሚና መስራች አቶ ሙኒር መሀመድ ዱሪ ሲሆኑ፣ ወይዘሮ ሌዋም አሰፋ ደግሞ የQena መድረክ የግብይት ክፍል ኃላፊ ናቸው።
የከፊያ ፋይናንሺያል አገልግሎቶች፡ Qena ዲጂታል የብድር መድረክ
ከፊያ በአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ የሚሰራው Qena የተባለ ዲጂታል መድረክ፣ የብድር አገልግሎት የሚሰጡ ተቋማት ዋስትና የማይጠይቁ ብድሮችን እንዲያቀርቡ ያስችላል። ይህ መድረክ የተለያዩ የብድር ዓይነቶችን ያጠቃልላል:
- አነስተኛ ብድሮች (Microloans): እስከ 30,000 ብር የሚደርስ ብድር ሲሆን፣ እስከ 4 ወር ባለው ጊዜ ውስጥ የሚመለስ ነው።
- የአነስተኛና መካከለኛ ንግድ ብድሮች (MSME Loans): እስከ 150,000 ብር የሚደርስ ብድር ሲሆን፣ እስከ 12 ወር ባለው ጊዜ ውስጥ የሚመለስ ነው።
- የሰራተኛ ብድሮች (Consumer Loans for Employees): በብድር ነጥብ ላይ ተመስርቶ ብድሩ የሚወሰን ሲሆን፣ ገደቡ እንደየአበዳሪ ተቋሙ ይለያያል።
የወለድ ተመኖች እና የአገልግሎት ክፍያዎች
የወለድ ተመኖች እንደየአበዳሪው ባንክ ወይም አነስተኛ የፋይናንስ ተቋም ይለያያሉ። በአጠቃላይ፣ ዓመታዊ የወለድ ምጣኔ (APR) ከ15% እስከ 24% ባለው ክልል ውስጥ እንደሚሆን ይጠበቃል። ከወለድ በተጨማሪ የሚከተሉት የአገልግሎት ክፍያዎች ሊኖሩ ይችላሉ:
- የመነሻ ክፍያ (Origination fees): ከጠቅላላ የብድር ገንዘብ ከ1% እስከ 3% የሚደርስ ክፍያ።
- የማስፈፀሚያ ክፍያ (Processing fees): ከ200 እስከ 500 ብር የሚደርስ ቋሚ ክፍያ።
- የዘገየ ክፍያ ቅጣት (Late payment fees): ከሚከፈለው ገንዘብ ላይ በወር ከ1% እስከ 2% የሚደርስ ቅጣት።
የQena መድረክ ዋና ገጽታ ዋስትና አለመጠየቁ ነው። የብድር ውሳኔዎች የሚወሰኑት ተለዋጭ መረጃዎችን (ለምሳሌ የሞባይል ስልክ አጠቃቀም፣ የግብይት ታሪክ እና የማህበራዊ መረጃዎች) እና በአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ ላይ የተመሰረተ የብድር ነጥብ ምዘና ስርዓትን በመጠቀም ነው።
የብድር አመልካከት ሂደት፣ መስፈርቶች እና የሞባይል መተግበሪያ
ከፊያ በQena መድረክ በኩል ለብድር ማመልከት ምቹ እና ፈጣን እንዲሆን የተለያዩ አማራጮችን ያቀርባል።
የአመልካከት ቻናሎች:
- የሞባይል መተግበሪያ: Qena የሞባይል መተግበሪያ በGoogle Play Store እና Apple App Store ላይ ይገኛል። ይህ መተግበሪያ ለፈጣን እና ቀልጣፋ የብድር አመልካከት አገልግሎት ይሰጣል።
- የድር መግቢያ: የባልደረባ ባንኮች የዲጂታል ብድር አገልግሎት በድር መግቢያ በኩልም ማግኘት ይቻላል።
- የወኪል አውታረ መረብ: ከ2,000 በላይ በሆኑ አካላዊ የመዳረሻ ነጥቦች (የባንክ ቅርንጫፎች፣ ኪዮስኮች) አማካኝነት የአመልካቾች ምዝገባ ይከናወናል።
የደንበኛ ማረጋገጫ (KYC) እና ምዝገባ:
ከፊያ የኤሌክትሮኒክስ መታወቂያ ማረጋገጫን በመጠቀም የመንግስት መታወቂያዎችን እና ባዮሜትሪክ ማረጋገጫን ይጠቀማል። መረጃዎችን በQena መድረክ ላይ በመመዝገብ ምዝገባው ከ10 ደቂቃ ባነሰ ጊዜ ውስጥ ይጠናቀቃል።
የብድር ነጥብ ምዘና እና ማፅደቅ:
የብድር ውሳኔዎች የሚወሰኑት የሞባይል ስልክ አጠቃቀም፣ የግብይት ታሪክ እና ማህበራዊ መረጃዎችን ጨምሮ የተለያዩ አማራጭ መረጃዎችን በመጠቀም ነው። እነዚህ መረጃዎች በኩባንያው የአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ ሞዴሎች ውስጥ ያልፉና ለአደጋ ግምገማ ይውላሉ። የብድር ነጥብ ገደቦች በአበዳሪው ተቋም የሚወሰኑ ሲሆን፣ ይህ ስርዓት ዝቅተኛ የብድር አደጋ ላላቸው ሰዎች ብድርን በፍጥነት ለማፅደቅ ይረዳል።
የብድር ክፍያ ዘዴዎች:
ብድሩ ከተፀደቀ በኋላ የሚከተሉትን ዘዴዎች በመጠቀም ለተበዳሪው ይከፈላል:
- ወደ ተበዳሪው የባንክ ሂሳብ በዝውውር።
- በሞባይል ገንዘብ ቦርሳዎች (ለምሳሌ በኢትዮ ቴሌኮም ቴሌብር)።
- በወኪል አውታረ መረቦች በኩል በጥሬ ገንዘብ ክፍያ።
የብድር ስብስብ እና መልሶ ማግኛ:
ከፊያ የብድር ስብስብ ሂደቱን ለማሳለጥ የኤስ.ኤም.ኤስ እና የመተግበሪያ ውስጥ ማሳወቂያዎችን ይጠቀማል። ለደመወዝተኛ ተበዳሪዎች ቀጥተኛ የዴቢት ትዕዛዞች ጥቅም ላይ ይውላሉ። የብድር ክፍያ በመዘግየቱ ምክንያት ችግር ለሚፈጠርባቸው ደንበኞች ደግሞ የወኪል ተከታታይ ክትትል ይደረጋል።
የሞባይል መተግበሪያ ባህሪያት እና የአጠቃቀም ምቾት:
የQena ሞባይል መተግበሪያ በጎግል ፕሌይ ስቶር እና አፕል አፕ ስቶር ላይ በአማካይ 4.3 ከ 5 ኮከቦች የተጠቃሚ ደረጃ አግኝቷል። ተጠቃሚዎች የብድር ማፅደቁ ፍጥነት እና የገንዘብ ክፍያው ቅልጥፍናን ያወድሳሉ። አንዳንድ ተጠቃሚዎች የመነሻ ክፍያዎች ከፍተኛ መሆናቸውን እና አልፎ አልፎ የመተግበሪያው የአገልግሎት መቋረጥ እንዳለ ይጠቅሳሉ። መተግበሪያው የአጠቃቀም ቀላልነትን ታሳቢ በማድረግ የተሰራ ሲሆን፣ ተበዳሪዎች የብድር ሁኔታቸውን እንዲከታተሉ፣ ክፍያዎችን እንዲፈጽሙ እና ጥያቄዎችን እንዲያቀርቡ ያስችላቸዋል።
የደንበኞች አስተያየት፣ የገበያ ቦታ እና ተወዳዳሪዎች
ከፊያ በኢትዮጵያ ዲጂታል የፋይናንስ ዘርፍ ውስጥ ትልቅ ቦታ አለው። ኩባንያው ከ300,000 በላይ አነስተኛና መካከለኛ ንግዶች ብድር እንዲያገኙ አስችሏል፤ እንዲሁም 1.5 ሚሊዮን አነስተኛ ገበሬዎች የግብርና መድረክን ተጠቅመዋል። ይህ የሚያሳየው የከፊያን ሰፊ ተደራሽነት እና በገበያ ውስጥ ያለውን ጠንካራ አቋም ነው።
የደንበኞች አገልግሎት ጥራት:
ከፊያ የ24/7 የጥሪ ማዕከል፣ የቀጥታ የውይይት ድጋፍ እና በመተግበሪያ ውስጥ የሚገኙ ተደጋጋሚ ጥያቄዎችና መልሶች (FAQs) በማቅረብ ለደንበኞቹ ምላሽ ይሰጣል። ብዙ ደንበኞች ፈጣን የብድር ማፅደቅ እና ቀላል የገንዘብ ክፍያ ሂደቶችን ያደንቃሉ። ለምሳሌ፣ የጎዳና ላይ ነጋዴዎች በአነስተኛ ብድር የንግድ ስራቸውን ማስፋፋታቸውን እና አነስተኛ ገበሬዎች በግብርና መድረክ በኩል የግብዓት ፋይናንስ በማግኘት ምርታቸውን መጨመሩን እንደ ስኬት ታሪኮች ይጠቀሳሉ።
የህግ ፍቃድ እና ቁጥጥር:
ከፊያ በኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ (NBE) የክፍያ መሳሪያ ሰጪ (PII) እና የክፍያ ስርዓት ኦፕሬተር (PSO) በመሆን ተፈቅዶለታል። ለሞባይል ገንዘብ አገልግሎት ሰጪዎች 50 ሚሊዮን ብር እና ለስዊች ኦፕሬተሮች ደግሞ ከዚያ በላይ የሆነውን ዝቅተኛ የካፒታል መስፈርት ያሟላል። ከፊያ የብሔራዊ ባንክን የዲጂታል ብድር መመሪያዎች፣ የመረጃ ግላዊነት እና የገንዘብ ማሸሽ ወንጀል መከላከል ደንቦችን ያከብራል።
ተወዳዳሪዎች እና የገበያ ቦታ:
በኢትዮጵያ የዲጂታል ፋይናንስ ዘርፍ ውስጥ የከፊያ ቁልፍ ተወዳዳሪዎች ቴሌብር (የኢትዮ ቴሌኮም)፣ ኤም-ቢር (M-BIRR) እና የግል አነስተኛ የፋይናንስ ዲጂታል መድረኮችን ያካትታሉ። ከፊያ በአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ ላይ በተመሰረተው የብድር ነጥብ ምዘና፣ ዋስትና የማይጠይቁ አነስተኛ ብድሮች እና የተካተቱ የፋይናንስ አቅሞቹ ከሌሎች ተወዳዳሪዎቹ ይለያል። ከ100 ሚሊዮን ዶላር በላይ የብድር ክፍያ በማድረግ፣ ከፊያ በኢትዮጵያ የዲጂታል አነስተኛና መካከለኛ ንግድ ብድር ገበያ ውስጥ ግንባር ቀደም ድርሻ ይዟል። ኩባንያው Qena መድረኩን ወደ ሌሎች የአፍሪካ ገበያዎች ለማስፋፋት እና በእስልምና ህግ መሰረት የሚሰጡ የብድር ሞጁሎችን ለመጀመር አቅዷል።
ለአመልካቾች ጠቃሚ ምክሮች
ከፊያን ተጠቅመው ብድር ለማግኘት ለሚያስቡ ሰዎች የሚከተሉት ጠቃሚ ምክሮች ይረዳሉ:
- የብድር ሁኔታዎችን በጥንቃቄ ያንብቡ: ከማመልከትዎ በፊት የወለድ ተመኖችን፣ የአገልግሎት ክፍያዎችን (የመነሻ፣ የማስፈፀሚያ እና የዘገየ ክፍያ ቅጣቶችን) እና የብድር መመለሻ የጊዜ ገደቦችን በሚገባ መረዳት ያስፈልጋል። የከፊያ የባልደረባ ባንኮች እና አነስተኛ የፋይናንስ ተቋማት የየራሳቸው ሁኔታዎች ሊኖራቸው ስለሚችል፣ ዝርዝሩን ማረጋገጥ አስፈላጊ ነው።
- የሞባይል መተግበሪያውን ይጠቀሙ: የQena ሞባይል መተግበሪያ የብድር ሂደቱን ፈጣንና ምቹ ያደርገዋል። መተግበሪያውን ከGoogle Play Store ወይም Apple App Store ያውርዱ።
- ትክክለኛ መረጃ ያቅርቡ: ለደንበኛ ማረጋገጫ (KYC) እና ለብድር ነጥብ ምዘና ሂደት ትክክለኛና ሙሉ መረጃ መስጠት የብድር ማፅደቅ እድልዎን ይጨምራል።
- የብድር ነጥብዎን ይረዱ: ከፊያ የአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ የብድር ነጥብ ምዘና ስርዓትን ስለሚጠቀም፣ የሞባይል ስልክ አጠቃቀምዎ እና የግብይት ታሪክዎ ጠቃሚ መረጃዎች ናቸው። ኃላፊነት በተሞላበት መንገድ የፋይናንስ ግብይቶችን ማከናወን የብድር ነጥብዎን ሊያሻሽል ይችላል።
- ለችግሮች ዝግጁ ይሁኑ: ምንም እንኳን ብዙ ደንበኞች በአገልግሎት ጥራት ደስተኛ ቢሆኑም፣ አልፎ አልፎ የመተግበሪያ መቆራረጥ ወይም ሌሎች ችግሮች ሊያጋጥሙ ይችላሉ። በዚህ ጊዜ የደንበኞች አገልግሎት ማዕከልን ማግኘት አስፈላጊ ነው።
- የብድር ክፍያዎን በጊዜ ይፈጽሙ: የዘገየ ክፍያ ቅጣት ከመክፈል ለመዳን እና የብድር ታሪክዎን ለማሻሻል ብድርዎን በተቀመጠው የጊዜ ገደብ ውስጥ መመለስዎን ያረጋግጡ።
በአጠቃላይ፣ ከፊያ ፋይናንሺያል ቴክኖሎጂዎች በኢትዮጵያ የዲጂታል ብድር ገበያ ውስጥ ተአማኒና አብዮታዊ አገልግሎቶችን እየሰጠ ያለ ድርጅት ነው። ኩባንያው በሚያቀርባቸው የQena መድረክ ብድሮች፣ በተለይም ዋስትና የማይጠይቁ በመሆናቸው፣ ለበርካታ አነስተኛና መካከለኛ ንግዶች እና ገበሬዎች የፋይናንስ ተደራሽነትን በማስፋፋት ትልቅ አስተዋፅዖ እያደረገ ነው።
