የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ (Coopbank): አጠቃላይ እይታ
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ አ.ማ (Coopbank) እ.ኤ.አ. በጥቅምት 29 ቀን 2004 ዓ.ም. በኢትዮጵያ የንግድ ህግ አንቀጽ 304 እና በአዋጅ ቁጥር 84/1994 መሰረት በንግድ ስራ የተመዘገበ ባንክ ነው። ሲመሰረት የነበረው የተፈቀደ ካፒታል 300 ሚሊዮን ብር ሲሆን፣ የተከፈለው ካፒታል ደግሞ 112 ሚሊዮን ብር ነበር። ባንኩ በኢትዮጵያ በቅርንጫፍ አውታር ብዛት እና በደንበኛ መሰረት ትልቁ የግል ባንክ በመሆን ይታወቃል።
የባንኩ ባለቤትነት በተለያዩ አካላት የተከፋፈለ ሲሆን፣ ይህም የህብረት ስራ ተቋማትን የፋይናንስ ፍላጎት ለማሟላት ያለውን ቁርጠኝነት ያሳያል። የባንኩ ባለአክሲዮኖች በዋናነት የመጀመሪያ ደረጃ የህብረት ስራ ማህበራት (18.3%)፣ የህብረት ስራ ማህበራት ዩኒየኖች (29.9%)፣ የህብረት ስራ ማህበራት ፌዴሬሽኖች (4.4%) ሲሆኑ፣ ከህብረት ስራ ውጭ ያሉ ድርጅቶችና ማህበራት (10.2%) እንዲሁም ግለሰቦች (37.2%) ይገኙበታል።
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ ተልዕኮ የደንበኛ አገልግሎት ልምድን በማሳደግ፣ በተለይም ለህብረት ስራ ማህበራት እና በእርሻ ላይ የተመሰረቱ ንግዶችን በመደገፍ፣ መሰረቱን በማህበረሰቦች ውስጥ ማጠናከር ነው። ባንኩ እስከ 2025 ዓ.ም. የኢትዮጵያ መሪ የግል ባንክ የመሆን ራዕይ አለው። የአሁኑ የዳይሬክተሮች ቦርድ ሰብሳቢ ዶ/ር ፍቅሩ ደግሲሳ ሲሆኑ፣ ዋና ስራ አስፈፃሚው ደግሞ አቶ ደረቤ አስፋው ናቸው። ባንኩ በፋይናንስ ተደራሽነት (Financial Inclusion) እና በዲጂታል ፈጠራ (Digital Innovation) ላይ ከፍተኛ ትኩረት በማድረግ በአገሪቱ የባንክ ዘርፍ ውስጥ ትልቅ ድርሻ አለው።
የብድር ምርቶች እና አገልግሎቶች
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ የተለያዩ የብድር ምርቶችን ያቀርባል፤ እነዚህም በመያዣ የተያዙ እና ያለመያዣ የሚሰጡ ብድሮችን ያካትታሉ።
የባህላዊ የብድር ምርቶች
ባንኩ ለተለያዩ የንግድ እና የኢንቨስትመንት ፍላጎቶች የተዘጋጁ ባህላዊ የብድር አይነቶችን ያቀርባል። እነዚህም የሚከተሉትን ያካትታሉ:
- በመያዣ የተያዘ የሸቀጥ ፋይናንስ (Collateralized Commodity Financing): ለሸቀጦች ግብይት የሚያገለግል ብድር።
- የድፍን ገንዘብ ማውጫ (Overdraft Facility): ለድንገተኛ የገንዘብ ፍላጎቶች የሚያገለግል የአጭር ጊዜ ብድር።
- የሸቀጣሸቀጥ ብድር (Merchandise Loan Facility): ለንግድ ሸቀጦች ግዥ የሚውል ብድር።
- የቅድመ መላክ የኤክስፖርት ብድር (Pre-shipment Export Credit Facility): ወደ ውጭ ለሚላኩ ምርቶች ለማምረት የሚውል ብድር።
- ተዘዋዋሪ የኤክስፖርት ብድር (Revolving Export Credit Facility): ተደጋጋሚ የኤክስፖርት ስራዎችን ለመደገፍ የሚያገለግል ብድር።
- የጊዜ ብድሮች (Term Loans): እነዚህም በአጭር ጊዜ (እስከ 2 ዓመት)፣ በመካከለኛ ጊዜ (ከ2-5 ዓመት) እና በረጅም ጊዜ (ከ5 ዓመት በላይ) የሚከፈሉ ብድሮች ናቸው። ለመካከለኛ እና ረጅም ጊዜ ፕሮጀክቶች የሚሰጡ ብድሮች የፕሮጀክቱ ወጪ 30% የባለቤትነት ድርሻ (equity contribution) እንዲኖር ይጠይቃሉ።
ሚቹ ዲጂታል ብድሮች
ባንኩ በዲጂታል ፈጠራ ውስጥ ካስመዘገባቸው ትልልቅ ስኬቶች አንዱ ሚቹ ዲጂታል ብድር ነው። ይህ ያለመያዣ የሚሰጥ ዲጂታል ብድር ሲሆን፣ ለጥቃቅን፣ አነስተኛ እና መካከለኛ ኢንተርፕራይዞች (MSMEs) የፋይናንስ ተደራሽነትን ለማሳደግ ታስቦ የተዘጋጀ ነው።
- ሚቹ ዋቢ (Michu Wabi): ለህጋዊ ነጋዴዎች የሚሰጥ ዲጂታል ብድር።
- ሚቹ ጉያ (Michu Guya): መደበኛ ባልሆኑ የንግድ ዘርፍ ውስጥ ለሚሰሩ ግለሰቦች የሚሰጥ ዲጂታል ብድር።
ሚቹ ብድር ከ2014 ዓ.ም. ጀምሮ ከ30 ቢሊዮን ብር በላይ በማበደር አነስተኛና መካከለኛ ኢንተርፕራይዞችን በተለይም 80% የሚሆኑትን ወጣት ተበዳሪዎችን ደግፏል። የሚሰጡት የብድር መጠኖች ለሚቹ ጉያ ከ5,000 እስከ 15,000 ብር ሲሆኑ፣ ለሚቹ ዋቢ ደግሞ ከ50,000 እስከ 100,000 ብር ይደርሳሉ።
የወለድ ምጣኔዎች፣ ክፍያዎች እና ውሎች
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ በይፋ የተገለጹ ዓመታዊ የወለድ ምጣኔዎችን (APRs) በመስመር ላይ ባያወጣም፣ በኢትዮጵያ የንግድ ብድሮች የኢንዱስትሪ ግምቶች ከ15-20% ዓመታዊ የወለድ ምጣኔ እንደሚሆኑ ይጠቁማሉ። ዲጂታል ብድሮች ደግሞ በየወሩ ከ1-2% የወለድ ምጣኔ ሊኖራቸው ይችላል (ይህም በዓመት ከ12-24% ይሆናል)። እነዚህ መረጃዎች ባይረጋገጡም በዘርፉ ያለውን የተለመደ አሰራር የሚያመለክቱ ናቸው።
ክፍያዎች: የብድር ዝግጅት እና አስተዳደር ክፍያዎች በተለምዶ ከብድሩ መጠን 1-2% ይደርሳሉ። ዘግይቶ ለሚደረግ ክፍያ ደግሞ ከ2-5% የሚደርስ ቅጣት ሊጣል ይችላል። እነዚህም የኢንዱስትሪው የተለመዱ አሰራሮች ናቸው።
መያዣ: ለባህላዊ የብድር አይነቶች፣ ባንኩ እንደ የሪል ስቴት ንብረት፣ የዕቃ ክምችት ወይም ተቀባይ ሂሳቦች የመሳሰሉ መያዣዎችን ሊጠይቅ ይችላል። ለዲጂታል ብድሮች ግን ዋናው መስፈርት የንግድ እንቅስቃሴ (trading activity) ሲሆን፣ ለመያዣነት የሚጠየቀው ይህ ብቻ ነው።
የመክፈያ ውሎች: የብድር ክፍያዎች እንደ የገንዘብ ፍሰት ሁኔታ ወርሃዊ፣ ሩብ ዓመታዊ፣ ግማሽ ዓመታዊ ወይም ዓመታዊ ሊሆኑ ይችላሉ። የዲጂታል ብድሮች ደግሞ በገቢ ላይ የተመሰረተ ወይም ድብልቅ ሞዴሎችን በመጠቀም ከገቢው 20% በየወሩ እንዲከፈል ይደረጋል።
የማመልከቻ ሂደት እና የሚያስፈልጉ መስፈርቶች
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ የብድር ማመልከቻ ሂደትን በበርካታ መንገዶች በማቅረብ ለደንበኞች ምቹ ሁኔታን ይፈጥራል።
የማመልከቻ መንገዶች
የብድር ማመልከቻዎች በሚቹ የሞባይል መተግበሪያ፣ በባንኩ ድረ-ገጽ (web portal) ወይም ከ758 በላይ በሆኑ የባንኩ ቅርንጫፎች (ከእነዚህ ውስጥ 75% የሚሆኑት በገጠር አካባቢዎች ይገኛሉ) ማቅረብ ይቻላል።
የሚያስፈልጉ መስፈርቶች
ለብድር የሚያስፈልጉ መስፈርቶች እንደ ብድሩ አይነት ሊለያዩ ይችላሉ።
- ለዲጂታል ብድሮች (ሚቹ): የቁጠባ ወይም የቼኪንግ አካውንት መክፈት፣ የግብር ከፋይ መለያ ቁጥር (TIN)፣ እና ከዚህ ቀደም ተከፋይ ያልሆኑ ብድሮች (NPL) ታሪክ አለመኖር ዋና ዋናዎቹ ናቸው።
- ለባህላዊ የንግድ ብድሮች: የንግድ ወይም የኢንቨስትመንት ፈቃድ፣ የግብር ማጣሪያ፣ የዋና መመዝገቢያ ሰርተፍኬት እና ሌሎች የባንኩን የብድር መመሪያዎች የሚያሟሉ ሰነዶች ያስፈልጋሉ።
የብድር ብቃት ግምገማ እና ምዘና
ባንኩ የብድር ብቃትን ለመገምገም የተለያዩ ዘዴዎችን ይጠቀማል።
- ለዲጂታል ብድሮች: በሚቹ መተግበሪያ በኩል የደንበኞችን የግብይት እና የባህሪ መረጃዎችን የሚጠቀም አርቴፊሻል ኢንተለጀንስ (AI) የተደገፈ ግምገማ ስልተቀመር ይጠቀማል።
- ለባህላዊ ብድሮች: የፋይናንስ መግለጫዎች፣ የንግድ እቅዶች፣ የባለቤትነት ድርሻ አስተዋፅኦ እና የብድር መረጃ ቢሮ (credit bureau) ምርመራዎች ይካሄዳሉ።
የገንዘብ አከፋፈል እና አሰባሰብ
የገንዘብ አከፋፈል: ብድሮች በባንክ ዝውውር፣ በሞባይል ገንዘብ (Coopay E-Birr) ወይም በጥሬ ገንዘብ ሊከፈሉ ይችላሉ።
የገንዘብ አሰባሰብ: የብድር ክፍያዎች በሚቹ ዲጂታል የመክፈያ ዘዴ፣ ከCoopay E-Birr በራስ-ሰር በመቀነስ፣ በኤስኤምኤስ አስታዋሾች ወይም አስፈላጊ ሲሆን የመስክ ጉብኝቶችን በማድረግ ይሰበሰባሉ።
ቴክኖሎጂ፣ የቁጥጥር ሁኔታ እና የገበያ አቋም
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ በቴክኖሎጂ አጠቃቀም፣ በቁጥጥር ማዕቀፍ እና በገበያ ውስጥ ባለው አቋም የተለየ ነው።
የሞባይል መተግበሪያ ባህሪያት እና የተጠቃሚ ተሞክሮ
- ሚቹ መተግበሪያ: ለiOS እና አንድሮይድ ስልኮች የሚገኝ ሲሆን፣ በጎግል ፕሌይ ላይ 4.5 ኮከቦች የተሰጠው እና ከ100,000 በላይ የወረደ መተግበሪያ ነው። ተጠቃሚዎች የመተግበሪያውን ተደራሽነት እና ፍጥነት ያወድሳሉ፤ አንዳንድ ቅሬታዎች ግን የመተግበሪያው መረጋጋት እና የማመልከቻ ሂደት መዘግየቶችን ያመለክታሉ።
- Coopay E-Birr: የባንኩ የሞባይል ገንዘብ አገልግሎት 9.4 ሚሊዮን ተመዝጋቢዎች፣ 119,000 ነጋዴዎች እና 26,700 ወኪሎች አሉት። በ2023/24 የሒሳብ ዓመት 1.36 ትሪሊዮን ብር በ489.5 ሚሊዮን ግብይቶች ተካሂዶበታል።
ዲጂታል ቻናሎች ከጠቅላላ የባንክ ግብይቶች ውስጥ 77% ያህሉን ይሸፍናሉ። ባንኩ 110 ኤቲኤሞች እና 600 የገንዘብ መልሶ ማስገቢያ ማሽኖችም (Cash Recycling Machines) አሉት።
የቁጥጥር ሁኔታ እና ፍቃድ
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ በኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ የባንክ ስራ አዋጅ መሰረት ፍቃድ ተሰጥቶት የሚሰራ ነው። ባንኩ የብሔራዊ ባንክን የካፒታል እና የፈሳሽነት (liquidity) መስፈርቶችን ያሟላል። በይፋ የታወቁ የቅጣት ወይም የቁጥጥር እርምጃዎች መዝገቦች የሉም። ባንኩ የደንበኛ ጥበቃን ለማረጋገጥ ግልጽ የብድር መግለጫዎችን፣ የዲጂታል ደህንነት እርምጃዎችን እና በገቢ ላይ የተመሰረተ የመክፈያ አማራጮችን ያቀርባል።
የደንበኛ ግምገማዎች እና የገበያ አቋም
ባንኩ በ758 ቅርንጫፎች (በኢትዮጵያ ትልቁ የግል ባንክ አውታር) እና በ13.34 ሚሊዮን የቁጠባ ሂሳቦች (በ2023/24 ዓ.ም. 19.6% እድገት አሳይቷል) ከፍተኛ የገበያ ድርሻ አለው። ጠቅላላ ንብረቱ 139.69 ቢሊዮን ብር ሲሆን፣ ብድሮችና ቅድሚያ ክፍያዎች 99.40 ቢሊዮን ብር ደርሰዋል። ከግብር በፊት የተጣራ ትርፉ 2.51 ቢሊዮን ብር ሲሆን፣ ጠቅላላ ገቢው ደግሞ 19.03 ቢሊዮን ብር ነበር።
የግብርና ፋይናንስን በተመለከተ የደንበኛ እርካታ ከፍተኛ ሲሆን፣ አልፎ አልፎ የብድር ማፅደቅ ሂደቶች ላይ መዘግየቶች እንደሚፈጠሩ የአካባቢው መገናኛ ብዙሃን ዘግበዋል። የሚቹ ተጠቃሚዎች ከመንገድ ዳር ሻጮች ወደ መደበኛ ሱቆች እና ሰራተኞችን ወደሚያስቀጥሩ ድርጅቶች መሸጋገራቸው የባንኩን አዎንታዊ ተፅዕኖ ያሳያል። ለምሳሌ፣ ናኖ ጫላ ኤምፒሲ የቡና ማቀነባበሪያ ድርጅት የኦፕሬሽን ስራውን ለማስፋት የፋይናንስ ድጋፍ አግኝቷል።
ከተፎካካሪዎች ጋር ንፅፅር እና ተግባራዊ ምክሮች
በኢትዮጵያ ካሉ ተፎካካሪዎች ጋር ንፅፅር
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ ዋነኛ ተፎካካሪዎች አዋሽ ባንክ፣ ዳሽን ባንክ፣ አቢሲኒያ ባንክ እና ህብረት ባንክ ናቸው። ሆኖም የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ በበርካታ ጉዳዮች ልዩ ነው።
- ትልቁ ቅርንጫፍ አውታር: በኢትዮጵያ ትልቁ የግል ባንክ ቅርንጫፍ አውታር ያለው በመሆኑ፣ በተለይም በገጠር አካባቢዎች ሰፊ ተደራሽነት አለው።
- የህብረት ስራ ሞዴል: በህብረት ስራ ማህበራት ባለቤትነት ላይ የተመሰረተ በመሆኑ፣ ለማህበረሰብ ተኮር ፋይናንስ እና ለግብርና ዘርፍ ልዩ ትኩረት ይሰጣል።
- ዲጂታል ፈጠራ: በሚቹ ዲጂታል ብድር እና Coopay E-Birr የሞባይል ገንዘብ አገልግሎት አማካኝነት በዲጂታል ባንኪንግ ዘርፍ ግንባር ቀደም ነው።
- የብድር አፈጻጸም: የባንኩ ተከፋይ ያልሆኑ ብድሮች (NPL) ምጣኔ 3.5% ገደማ (ባይረጋገጥም) በአንፃራዊነት ጥሩ ተብሎ የሚታሰብ ነው።
እነዚህ ሁሉ የባንኩን ተወዳዳሪነት ያሳድጉታል።
ለብድር ፈላጊዎች ተግባራዊ ምክሮች
የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክን የብድር አገልግሎቶች ለመጠቀም ለሚያስቡ ሰዎች የሚከተሉት ተግባራዊ ምክሮች ጠቃሚ ሊሆኑ ይችላሉ:
- የብድር አይነቶችን ይረዱ: በሚቹ ዲጂታል ብድር እና በባህላዊ የንግድ ብድሮች መካከል ያለውን ልዩነት እና የትኛው ለእርስዎ ፍላጎት እንደሚስማማ ይወቁ።
- አስፈላጊ ሰነዶችን ያዘጋጁ: እንደ የግብር ከፋይ መለያ ቁጥር (TIN)፣ የንግድ ፈቃድ፣ የፋይናንስ መግለጫዎች እና የፕሮጀክት እቅዶች ያሉ አስፈላጊ ሰነዶችን አስቀድመው ያሟሉና ያዘጋጁ።
- ጥሩ የግብይት ታሪክ ይገንቡ: በተለይም ለዲጂታል ብድሮች፣ በሚቹ መተግበሪያ በኩል መደበኛ የንግድ እንቅስቃሴ እና ጥሩ የግብይት ታሪክ መገንባት ለብድር ብቃትዎ ወሳኝ ነው።
- ወለድን እና ክፍያዎችን ያነጻጽሩ: የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክ የሚያቀርበውን የወለድ ምጣኔ እና ክፍያዎች ከሌሎች ባንኮች ጋር በማነፃፀር ለእርስዎ የሚሻለውን አማራጭ ይምረጡ።
- የመክፈያ ውሎችን በግልጽ ይረዱ: የብድሩን የመክፈያ ጊዜ፣ ወርሃዊ ክፍያዎች እና ሊኖሩ የሚችሉ ቅጣቶችን በደንብ ይረዱ።
- የሞባይል መተግበሪያውን በአግባቡ ይጠቀሙ: የሚቹ መተግበሪያን ለብድር ማመልከቻ፣ ክትትል እና ክፍያዎች በአግባቡ ይጠቀሙ። ማንኛውም ችግር ሲያጋጥም ወዲያውኑ ለባንኩ ሪፖርት ያድርጉ።
- ጥሩ የብድር ታሪክ ይጠብቁ: ብድሮችን በወቅቱ መክፈል ለወደፊት የብድር ፍላጎትዎ ጥሩ የብድር ታሪክ ለመገንባት ይረዳል።
ይህ የድርጅት ገጽታ የኦሮሚያ ህብረት ስራ ባንክን አሰራር፣ አገልግሎቶች፣ አፈፃፀም እና የስትራቴጂክ አቋም በተመለከተ ዝርዝር መረጃዎችን ለብድር ፈላጊዎች፣ ባለሀብቶች እና ተንታኞች ለማቅረብ ታስቦ የተዘጋጀ ነው።
