በኢትዮጵያ የፋይናንስ ገበያ ውስጥ ጉልህ ስፍራ ከያዙት ተቋማት አንዱ ዘምዘም ባንክ ነው። ይህ ባንክ በሀገሪቱ የመጀመሪያው ሙሉ ለሙሉ የሸሪዓ ተገዢ የሆነ፣ ወለድ አልባ የንግድ ባንክ በመሆን በ2020 ዓ.ም ተመስርቷል። ዘምዘም ባንክ ከባህላዊ የባንክ አገልግሎት የተለየ፣ በኢስላማዊ የፋይናንስ መርሆዎች ላይ የተመሰረተ አገልግሎት በመስጠት በብዙዎች ዘንድ ተቀባይነትን አግኝቷል። ይህ ጽሑፍ የባንኩን አጠቃላይ ገጽታ፣ የሚያቀርባቸውን ምርቶችና አገልግሎቶች፣ የአመልካከት ሂደቶችን፣ የሞባይል መተግበሪያውን ገጽታዎች፣ የቁጥጥር ሁኔታውን፣ በገበያ ላይ ያለውን አቋም እና ለወደፊት ተበዳሪዎች ጠቃሚ ምክሮችን ያቀርባል።
የዘምዘም ባንክ አጠቃላይ እይታና የኢትዮጵያ ዳራ
ዘምዘም ባንክ የተመሰረተው በ2020 ዓ.ም ሲሆን፣ በአጭር ጊዜ ውስጥ በኢትዮጵያ የባንክ ኢንዱስትሪ ውስጥ ትልቅ ለውጥ ማምጣት ችሏል። ባንኩ ከ11,200 በላይ ባለአክሲዮኖች ያሉት ሲሆን፣ 1.683 ቢሊዮን ብር የተመዘገበ ካፒታል እና 872 ሚሊዮን ብር የተከፈለ ካፒታል አለው። የባንኩ ዋና ዓላማ በሸሪዓ የተፈቀዱ የፋይናንስ መፍትሄዎችን በማቅረብ ግለሰቦችን፣ አነስተኛና መካከለኛ ኢንተርፕራይዞችን (MSMEs) እንዲሁም ትላልቅ ኮርፖሬሽኖችን ማገልገል ነው።
የዘምዘም ባንክ የንግድ ሞዴል ወለድ አልባ በመሆኑ ከወትሮው የተለየ ነው። አገልግሎቶቹ በዋናነት በትርፍና ኪሳራ መጋራት፣ በወጪ ጭማሪ ሽያጭ (Murabaha) እና በሊዝ (Ijarah) ላይ የተመሰረቱ ናቸው። ባንኩ በ2030 በአፍሪካ ቀዳሚው ኢስላማዊ ባንክ የመሆን ራዕይ አለው።
የዘምዘም ባንክ የገንዘብ ድጋፍ ምርቶችና አገልግሎቶች
ዘምዘም ባንክ የተለያዩ የሸሪዓ ተገዢ የሆኑ የገንዘብ ድጋፍ ምርቶችን ያቀርባል። እነዚህም የሚከተሉትን ያካትታሉ፡
- ሙራባሃ (የዋጋ ጭማሪ ሽያጭ)፡ ይህ ምርት ባንኩ አንድን ንብረት ገዝቶ ለደንበኛው በተወሰነ የትርፍ ህዳግ የሚሸጥበት ነው።
- ምርቶች፡ የሙራባሃ ጊዜያዊ ብድር፣ የሙራባሃ ተዘዋዋሪ ብድር።
- መጠኖች፡ ከ50,000 እስከ 10 ሚሊዮን ብር። (እንደ መረጃዎች ከሆነ)
- የትርፍ ህዳግ፡ ከ8-12% ጠፍጣፋ (Flat) የትርፍ ህዳግ። (ያልተረጋገጠ)
- የክፍያ ጊዜ፡ ከ1-5 ዓመት፣ ወርሃዊ ክፍያ።
- ክፍያዎች፡ 1% የማስኬጃ ክፍያ፣ 2% የዘገየ ክፍያ ቅጣት። (ያልተረጋገጠ)
- ዋስትና፡ ፋይናንስ የተደረገው ንብረት፣ ተጨማሪ ዋስትና እንደ አስፈላጊነቱ።
- ኢጃራህ (የኪራይና ግዢ ውል)፡ ባንኩ አንድን ንብረት ገዝቶ ለደንበኛው የሚያከራይበትና በውሉ መጨረሻ ላይ ባለቤትነት ወደ ደንበኛው የሚተላለፍበት ዘዴ ነው።
- ምርቶች፡ የመሳሪያ ሊዝ፣ የሪል እስቴት ሊዝ።
- መጠኖች፡ ከ100,000 እስከ 20 ሚሊዮን ብር። (ያልተረጋገጠ)
- የሊዝ ክፍያ፡ ከገበያ የኪራይ ዋጋ ጋር የሚመጣጠን ሲሆን፣ 1% የአስተዳደር ክፍያ ይጨመርበታል።
- የክፍያ ጊዜ፡ ከ1-7 ዓመት፣ በየጊዜው የሚከፈል ኪራይ።
- ዋስትና፡ በሊዝ የተሰጠው ንብረት፣ የአፈጻጸም ዋስትና።
- ሙዳራባህ (የትርፍ መጋራት)፡ ባንኩ የካፒታል አቅራቢ ሲሆን ደንበኛው ደግሞ ስራ አስኪያጁ ሆኖ የሚሰራበትና ትርፍ የሚጋሩበት ስምምነት ነው።
- ዓላማ፡ የስራ ካፒታል፣ የፕሮጀክት ፋይናንስ።
- የትርፍ ክፍፍል፡ ባንክ 60%፣ ደንበኛ 40% (ሊዋዋሉ ይችላሉ)።
- የክፍያ ጊዜ፡ ከ6 ወር እስከ 3 ዓመት።
- ዋስትና፡ የንግድ ንብረቶች፣ ዋስ።
- ሙሻራካህ (የጋራ አጋርነት)፡ ባንኩና ደንበኛው በጋራ ካፒታል በማዋጣት በፕሮጀክት ወይም በንግድ ስራ የሚተባበሩበትና ትርፍና ኪሳራን የሚጋሩበት ነው።
- ዓላማ፡ የጋራ ሽርክናዎች፣ የመሠረተ ልማት ግንባታ።
- የትርፍ/ኪሳራ መጋራት፡ በካፒታል አስተዋጽኦ መጠን።
- የክፍያ ጊዜ፡ በተለምዶ ከ5-10 ዓመት ሊራዘምም ይችላል።
- ዋስትና፡ የፕሮጀክቱ ንብረቶች።
- በይ ሰላም እና ኢስቲስና (ቅድሚያ ክፍያና ማምረቻ ውል)፡
- የትኩረት ዘርፍ፡ ግብርና (በይ ሰላም)፣ ኮንስትራክሽን (ኢስቲስና)።
- ገጽታዎች፡ ለወደፊት አቅርቦት ቅድሚያ ክፍያ፤ በወጪ ጭማሪ ላይ የተመሰረተ የማምረቻ ውል ናቸው።
- ቀርድ አል-ሐሰን (መልካም ብድር/ወለድ አልባ)፡ ይህ ምንም አይነት ትርፍ የሌለው፣ ለድንገተኛ አደጋዎች ወይም ለማህበረሰብ ልማት የሚሰጥ ብድር ነው።
- ዓላማ፡ የድንገተኛ ጊዜ ድጋፍ፣ የማህበረሰብ ልማት።
- የክፍያ ጊዜ፡ እስከ 12 ወር።
- የትርፍ ህዳግ፡ ዜሮ።
- ዋስትና፡ የለም ወይም ዋስ ሊጠየቅ ይችላል።
- የዳያስፖራ ፋይናንስ እና አንሳር ዲጂታል፡
- ምርቶች፡ የቤት ግዢ፣ የመኪና ፋይናንስ ለውጭ ሀገር ነዋሪዎች (ዳያስፖራዎች)።
- ብቁነት፡ የተረጋገጠ የውጭ ገቢ ያላቸው የኢትዮጵያ ዳያስፖራዎች፣ በኢትዮጵያ ውስጥ የባንክ ሂሳብ ያላቸው።
- አንሳር፡ በሰው ሰራሽ አስተውሎት (AI) የሚሰራ ዲጂታል መድረክ ሲሆን፣ ለዋስትና አልባ የአነስተኛና መካከለኛ ንግድ ፋይናንስ በሞባይል መተግበሪያ በኩል ያገለግላል።
የአመልካከት ሂደትና የሚያስፈልጉ መስፈርቶች
የዘምዘም ባንክን የፋይናንስ አገልግሎት ለማግኘት የሚከተሉትን የአመልካከት ሂደቶች መከተል ያስፈልጋል፡
የአመልካከት መንገዶች፡
- የሞባይል መተግበሪያ፡ (ለአንድሮይድ እና አይኦኤስ)
- ድረ-ገጽ፡ የባንኩን ድረ-ገጽ በመጠቀም።
- ቅርንጫፎች፡ በ30+ ቅርንጫፎች በአካል በመገኘት።
የሚያስፈልጉ መስፈርቶች (KYC)፡
- ብሔራዊ መታወቂያ ወይም ፓስፖርት።
- የመኖሪያ ማስረጃ።
- የገቢ ማስረጃ።
- ለንግድ ስራዎች የንግድ ፍቃድ።
ዲጂታል ምዝገባ፡ ባንኩ አንሳርን በመጠቀም ፈጣን የብድር ነጥብ አሰጣጥ እና የዲጂታል ምዝገባ አገልግሎት ይሰጣል። ይህም የደንበኞችን ጊዜ በመቆጠብ ሂደቱን ያቀላል።
የብድር ግምገማና መስፈርት፡ ባንኩ በሸሪዓ መርሆዎች ላይ የተመሰረተ የአደጋ ግምገማ ዘዴን ይጠቀማል። የትርፍ መጋራት አቅም እና እንደ አንሳር ባሉ ዲጂታል መድረኮች የሚሰበሰቡ አማራጭ መረጃዎችም ግምገማውን ይደግፋሉ። ሁሉም የብድር ውሳኔዎች በሸሪዓ ቦርድ ቁጥጥር ስር ይከናወናሉ።
የገንዘብ ክፍያ፡ የፋይናንስ ድጋፍ ከተፈቀደ በኋላ ገንዘቡ በባንክ ዝውውር (በአገር ውስጥ አካውንቶች)፣ በሞባይል ገንዘብ (ለምሳሌ ኤም-ፔሳ) ወይም በቅርንጫፎች በአካል ሊከፈል ይችላል።
የዘምዘም ዲጂታል የሞባይል መተግበሪያ ገጽታዎችና የተጠቃሚ ተሞክሮ
ዘምዘም ባንክ በዲጂታል መድረኮች ላይ ከፍተኛ ትኩረት አድርጓል። የሞባይል መተግበሪያው “ዘምዘም ዲጂታል” በአንድሮይድ እና አይኦኤስ ላይ የሚገኝ ሲሆን፣ በጎግል ፕሌይ ላይ 4.2፣ በአፕል አፕ ስቶር ደግሞ 4.0 ደረጃ አግኝቷል።
ዋና ዋና ገጽታዎች፡
- የሂሳብ መክፈት።
- የገንዘብ ድጋፍ ማመልከቻ።
- የሂሳብ ዳሽቦርድና እንቅስቃሴ መከታተያ።
- መልዕክቶች።
- በርካታ ቋንቋዎች ድጋፍ።
የተጠቃሚ ተሞክሮ፡ አብዛኛዎቹ ተጠቃሚዎች የመተግበሪያውን ቀላልነትና የአገልግሎት አቅርቦት ያደንቃሉ። ሆኖም አንዳንድ ቅሬታዎች እንደ መተግበሪያው መረጋጋት፣ በቅርንጫፎች የጥበቃ ጊዜ እና የወረቀት ስራ መዘግየቶች ሪፖርት ተደርገዋል። ባንኩ የደንበኞችን አገልግሎት ለማሻሻል 24/7 የጥሪ ማዕከል እና ለዳያስፖራዎች የተለየ አገልግሎት መስጫ ዴስክ አለው።
የቁጥጥር ሁኔታና የፍቃድ አሰጣጥ
ዘምዘም ባንክ በኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ (NBE) በ2020 ሙሉ የንግድ ባንክ ፈቃድ ተሰጥቶታል። ባንኩ በብሔራዊ ባንክ የቁጥጥር መመሪያዎችና የደንበኛ ጥበቃ መመሪያዎች መሰረት ይሰራል።
- የሸሪዓ ቁጥጥር፡ በየሩብ ዓመቱ የሸሪዓ ቦርድ ኦዲት ይደረጋል።
- ኦዲት፡ ዓመታዊ የውጭ ኦዲት ይደረጋል።
- ህግጋት፡ የገንዘብ ማጭበርበርን ለመከላከል (AML) እና አሸባሪዎችን ፋይናንስ ለማድረግ የሚደረጉ ጥረቶችን ለመከላከል (CFT) የሚያስችሉ ፕሮግራሞች አሉት።
- ቅጣቶች፡ እስከ 2025 ምንም የተዘገበ ቅጣት የለም።
- የደንበኞች ጥበቃ፡ ግልጽ የዋጋ አወጣጥ፣ የቅሬታ አፈታት ስርዓት እና የፋይናንስ ትምህርት ፕሮግራሞችን ያቀርባል።
የደንበኞች ግምገማና በገበያ ላይ ያለው አቋም
ዘምዘም ባንክ ከ200,000 በላይ ደንበኞች እንዳሉት ይገመታል (እ.ኤ.አ. በ2024)፣ ከእነዚህ ውስጥ 60% የሚሆኑት ግለሰቦች ሲሆኑ 40% የሚሆኑት ደግሞ አነስተኛና መካከለኛ ንግዶች ናቸው። አብዛኛው ደንበኞቹ ከ25-40 ዓመት የሆኑ ወጣቶች ናቸው።
በገበያ ላይ ያለው ቦታ፡
- የገበያ ድርሻ፡ በ2024 ዓ.ም በኢትዮጵያ የባንክ ንብረቶች ውስጥ ወደ 3% የሚጠጋ ድርሻ አለው። (ያልተረጋገጠ)
- ልዩነት፡ የመጀመሪያው ሙሉ የኢስላማዊ ባንክ በመሆኑ፣ በዲጂታል መድረኮች ላይ ትኩረት ማድረጉ እና በዳያስፖራ ላይ ያተኮሩ ምርቶች ማቅረቡ ከሌሎች ይለየዋል።
- የእድገት አቅጣጫ፡ ባንኩ ቅርንጫፎቹን በ2027 ወደ 50+ ለማሳደግ እና በ2030 የንብረቶቹን መጠን ወደ 50 ቢሊዮን ብር ለማድረስ አቅዷል።
የስኬት ታሪኮች፡
- አነስተኛና መካከለኛ ንግድ የሆነው ግሪንሀርቬስት (GreenHarvest) በ2025 በአንሳር ፋይናንስ የግብርና ምርቱን አሳድጓል።
- አንዲት ሴት ስራ ፈጣሪ በሙሻራካህ ፋይናንስ የልብስ ፋብሪካ በመክፈት 120 ሰራተኞችን ቀጥራለች።
ከተፎካካሪዎች ጋር ንፅፅር በኢትዮጵያ
ዘምዘም ባንክ በኢትዮጵያ የፋይናንስ ገበያ ውስጥ ተፎካካሪዎች ቢኖሩትም፣ በልዩ የአገልግሎት አሰጣጡ ተለይቶ ይታወቃል።
- ዋና ተፎካካሪዎች፡ አዋሽ ባንክ ኢስላማዊ መስኮት፣ ኦሮሚያ ኢንተርናሽናል ባንክ ኢስላማዊ የፋይናንስ ቅርንጫፍ (IFB)።
- የዘምዘም ልዩነት፡ ዘምዘም ባንክ ሙሉ ለሙሉ ኢስላማዊ ባንክ በመሆኑ፣ አገልግሎቶቹ ሁሉ በሸሪዓ የተፈቀዱ ናቸው። ዲጂታል መድረኮቹን በጠንካራ ሁኔታ መጠቀሙ እና ለዳያስፖራዎች ልዩ ምርቶችን ማቅረቡ ተወዳዳሪነቱን ከፍ ያደርገዋል። ሌሎች ባንኮች ኢስላማዊ መስኮቶችን ብቻ ሲያቀርቡ፣ ዘምዘም ሙሉ የባንክ አገልግሎትን በወለድ አልባ መንገድ ይሰጣል።
ለወደፊት ተበዳሪዎች ጠቃሚ ምክሮች
ዘምዘም ባንክን ለመጠቀም ለሚያስቡ ሰዎች የሚከተሉት ተግባራዊ ምክሮች ጠቃሚ ናቸው፡
- የሸሪዓ መርሆችን ይረዱ፡ የባንኩ ምርቶች በወለድ አልባ የሸሪዓ መርሆዎች ላይ የተመሰረቱ በመሆናቸው፣ እነዚህን መርሆዎች መረዳት አገልግሎቶቹን በአግባቡ ለመጠቀም ይረዳል።
- ምርቶችን በጥንቃቄ ያነፃፅሩ፡ ባንኩ የሚያቀርባቸው በርካታ የገንዘብ ድጋፍ ምርቶች አሉ። ለፍላጎትዎ እና ለአቅምዎ የሚስማማውን በጥንቃቄ ይምረጡ።
- ሁሉንም ክፍያዎችና ውሎችን ይፈትሹ፡ ወለድ ባይኖርም የማስኬጃ ክፍያዎች፣ የአስተዳደር ክፍያዎች ወይም የዘገየ ክፍያ ቅጣቶች ሊኖሩ ስለሚችሉ፣ ሁሉንም ውሎችና ቅድመ ሁኔታዎችን በአንክሮ ይከልሱ።
- ሰነዶችን በጥልቀት ያዘጋጁ፡ የአመልካከት ሂደቱን ለማፋጠን የሚያስፈልጉዎትን ሰነዶች (መታወቂያ፣ የገቢ ማስረጃ፣ የንግድ ፍቃድ ወዘተ) አስቀድመው ያዘጋጁ።
- ዲጂታል መድረኮችን ይጠቀሙ፡ የዘምዘም ዲጂታል የሞባይል መተግበሪያ እና ድረ-ገጽ የአገልግሎት ማመልከቻዎችን እና የሂሳብ አስተዳደርን ያቀላሉ። እነዚህን መድረኮች በብቃት ይጠቀሙ።
- የደንበኞች አገልግሎትን ያነጋግሩ፡ ማንኛውም ግልጽ ያልሆነ ነገር ካለ ወይም ጥያቄ ካሎት፣ የባንኩን የጥሪ ማዕከል ወይም ቅርንጫፎችን በማነጋገር ግልጽ መረጃ ያግኙ።
በአጠቃላይ ዘምዘም ባንክ በኢትዮጵያ የፋይናንስ ስርዓት ውስጥ አዲስ አማራጭ በማቅረብ የብዙዎችን ቀልብ ስቧል። በሸሪዓ ተገዢ የሆኑ አገልግሎቶቹና በዲጂታል መድረኮች ላይ ማተኮሩ የፋይናንስ ተደራሽነትን በማስፋት የሀገሪቱን ኢኮኖሚ ለማሳደግ ጉልህ አስተዋፅኦ እያደረገ ነው።
