Commercial Bank

Baankii Daldala Itoophiyaa (BDI) baankii mootummaan hojjetuufi Itoophiyaa keessatti baankii guddaadha. Dameewwan isaa kuma tokkoo fi dhibba sagal ol ta’an qabatee, baankichi akkaataa quusannoofi liqiitti gabaa biyyattii keessatti dhibbeentaa guddaa qaba. Qabeenya baankichaa ballina isaa irraa kan ka’e, tajaajiloota faayinaansii guutuu, kan daldaltoota guguddoo, daldaltoota xixinnoo, qonnaan bultootaa fi namoota dhuunfaa dabalatu kenna.

Seensa fi Seenaa Baankichaa

Baankii Daldala Itoophiyaa (BDI) maqaa seera qabeessa "Commercial Bank of Ethiopia S.C." jedhuun beekama. Labsii Lakk. 196/2000tiin kan galmaa’eefi Labsii Baankii Biyyaalessaa jala kan hojjetuudha. Hundeeffamni BDI kan jalqabe Baankii Mootummaa Itoophiyaa kan Hagayya 26, 1942 hundeeffame irraa ture. Bara 1963tti baankii daldalaa addaa ta’ee adda baafameefi, bara 1974tti Baankii Finfinnee ofitti makuun babal’ate. Mootummaan Itoophiyaa BDI dhibbeentaa dhibbaan kan qabuufi, bara 2022tti labsii paarlaamaatiin kaappitaalli isaa gara Birrii Biliyoona 4tti ol ka’eera.

BDI akka baankii guutuutti kan hojjetuufi tajaajila baankii daldalaa, dhuunfaa, liqii xiqqaa fi shari’aatti wal simu (Islaamaa) kenna. Gabaan inni xiyyeeffatu keessaa:

• Daldaltoota guguddoo fi dhaabbilee mootummaa.
• Daldaltoota xixinnoo fi giddugaleessaa (SMEs) fi dhaabbilee liqii xiqqaa.
• Hojii qonnaa fi alaa erguu.
• Abbootii qabeenyaa diyaaspooraa fi fayyadamtoota dhuunfaa.

Hoggantoota olaanoo baankichaa keessaa Prezidaantii/CEO Abe Sano (bara 2022 muudaman) fi Itti-aanaa Prezidaantii Nuri Husien (kan proojektii liqii diyaaspooraa hogganan) dabalatu.

Tajaajila Liqii fi Wantoota Dhiyeessu

BDI tajaajila liqii bal’aa fayyadamtoota isaa qaqqabuuf kenna. Liqiiwwan inni kennu keessaa:

• Liqii Yeroo: Hojii jalqabuu ykn proojektii faayinaansifachuuf kan oolu (gabaabaa, giddugaleessaa, dheeraa).
• Caalmaa Qabxii Herregaa (Overdraft Facility): Herrega amma jiru irratti caalmaa baasii godhuuf.
• Liqii Meeshaa Daldalaa fi Ragaa Godaambaa: Warra ala erganii fi hin erginneef.
• Liqii Qonnaa: Meeshaalee qonnaa, dhaabbii fi qonna guddaaf.
• Liqii Diraajaa fi Meeshaalee: Gamoo ijaaruuf, konkolaataa fi meeshaalee hojiif.
• Liqii Fayyadamtootaa: Dhuunfaa, konkolaataa fi liqii manaa (kan liqii manaa diyaaspooraa dabalatu).
• Liqii Waloo (Syndicated Loans) fi Liqii Karaa Addaa (Channel Financing).
• Liqii Dhaabbilee Liqii Xiqqaa (Microfinance Institution Credit).
• Liqii Diyaaspooraa: Liqiin Birrii Biliyoona 50 gaafa Hagayya 2025 jalqabame, kan manaa, konkolaataa fi investimantiif kan oolu, diyaaspooraaf haalawwan mijatoo qaba.

Baay'ina Liqii, Fedhii, Kaffaltii fi Haalawwan

Baay'ina Liqii:

• Xiqqaa: Birrii 5,000 irraa (kan liqii fayyadamtootaa).
• Guddaa: Birrii Milyoona 500tti (kan liqii waloo, qabeenya dammaa fi dandeettii kaffaltii ilaalee).

Fedhii Waggaa (APR):

• Liqii gabaabaa: 8.5% – 12% waggaatti.
• Liqii giddugaleessaa: 10% – 14% waggaatti.
• Liqii dheeraa: 12% – 16% waggaatti.
• Liqii fayyadamtootaa: 15% – 18% waggaatti.
• Liqii diyaaspooraa: Fedhii mijataa 7% – 9% waggaatti.

Fedhiin kun baay'ina liqii, yeroo fi haala balaa ilaalee jijjiiramuu danda'a.

Haalawwan Liqii fi Deebisaa Kaffaltii:

• Liqii gabaabaa: Hanga waggaa 3tti.
• Liqii giddugaleessaa: Waggaa 3-7.
• Liqii dheeraa: Waggaa 7-15.

Deebisaan kaffaltii ji'a ji'aan ykn ji'a sadii sadiin kan raawwatamu yoo ta'u, liqiiwwan proojektii tokko tokkoof ammoo kaffaltii guutuu yeroo xumuraatti ta'u danda'a.

Caasaa Kaffaltiiwwan:

• Kaffaltii Hojii Jalqabbii/Qopheessaa: 1%-2% baay'ina liqii irraa.
• Kaffaltii Waadaa: 0.5% baay'ina liqii hin fudhatamne irraa.
• Kaffaltii Dheeraa: 2% baay'ina liqii yeroon hin kaffalamne irraa ji'a ji'aan.
• Kaffaltii Qopheessaa/Waloo: 0.25%-0.5% baay'ina liqii guutuu irraa.

Qabeenya Dammaa Barbaachisu:

• Qabeenya mul'atu: Lafaa, gamoo, meeshaalee hojii, konkolaataa.
• Ragaa godaambaa, sanada alaa erguu (fkn, sertifikeetii ECX).
• Mirkanneessitoota namoota sadaffaa ykn boondii mootummaa (liqii tokko tokkoof).
• Baay'ina Liqii-Gatiitti (LTV) xiqqaa: 70% qabeenya lafaaf, 50% konkolaataaf.

Adeemsa Gaaffii Liqii fi Ulaagaalee Barbaachisan

Liqii Baankii Daldala Itoophiyaa irraa argachuuf, namni gaafatu adeemsa muraasa hordofuu qaba. BDI karaalee iyyannoo adda addaa dhiyeessa, kan dameewwan isaa, baankii intarneetii fi appilikeeshinii moobaayilii isaa dabalatu.

Karaalee Iyyannoo Maamilaa:

• Appilikeeshinii Moobaayilii: CBE Mobile (iOS/Android).
• Baankii Intarneetii: Karaa websaayitii isaa jedhuun.
• Dameewwan: Dameewwan 1,937 ol biyyattii keessa jiranitti.

Ulaagaalee Galmee fi Eenyummaa (KYC):

Namni liqii gaafatu sanadoota armaan gadii dhiyeessuu qaba:

• Kaardii eenyummaa biyyaalessaa ykn paaspoortii.
• Ragaa teessoo (fkn, bilookii ifaa kaffaltii bishanii ykn elektirikaa).
• Ragaa galii (fkn, xalayaa mindaa ykn sanada faayinaansii odiitii godhame).
• Galmee baayoomitriikii tajaajila moobaayiliif.

Sadarkaa Liqii fi Mirkaneessuu:

BDI sirna sadarkaa liqii kan ofii isaa qaba, kan galmee faayinaansii, seenaa hojii fi odeeffannoo baankii liqii irraa argamu walitti makuun ilaalu. Liqiiwwan daldaltoota guguddaafi diyaaspooraaf dhiyeessuuf qorannoo guddaa taasifama. Sadarkaan balaa liqii qajeelfama Baankii Biyyaalessaa Itoophiyaatiin hordofama.

Raabsa Liqii fi Deebisaa Kaffaltii:

Liqiin hayyamame karaa armaan gadii raabsamuu danda'a:

• Dabarsa baankii gara herrega BDI ykn baankii birootti.
• Maallaqa moobaayilii karaa dhaabbilee maallaqa moobaayilii biyya keessaa (fkn, M-BIRR).
• Maallaqa toora dameewwan baankii.

Walitti qabuu fi deebisuuf, BDI karaa ergaa gabaabaa/imeelii yaadachiisa erga. Qabeenya dammaa irratti dirqama buusuun ykn qaama seeraatti dhiyeessuunis ni raawwatama. Haalawwan liqii sirreessuuf dandeettii ni jira, keessumaa liqiiwwan COVID-19n miidhaman.

Faayidaa Moobaayilii, Qabiyyee Dijitaalaa fi Bal'ina Isaa

BDI gara fuulduraatti deemuun tajaajila dijitaalaa isaa bal’ifataa jira, kunis maamiloota isaa baay’een akka salphaatti tajaajilaman taasisa.

Appilikeeshinii Moobaayilii fi Qabiyyee Dijitaalaa:

• CBE Mobile: Appilikeeshiniin kun gaaffii herregaa, dabarsa maallaqaa, sanada LPO olkaasuu, iyyannoo liqii fi bulchiinsa kaardii ni dandeessisa. Fayyadamtoonni 300,000 ol kan buufatan yoo ta'u, App Store irratti sadarkaa 4.2 qaba.
• Baankii Intarneetii: Karaa websaayitii isaa maallaqa herrega irraa herregaatti dabarsuu, kaffaltii bilbilootaa raawwachuu fi sanadoota herregaa (e-statements) ilaaluu ni danda'ama.
• Miidiyaa Hawaasaa: Facebook, Telegram fi LinkedIn irratti sochii cimaa qaba.

Bal'ina Lafaa fi Maamiloota:

• Dameewwan: Dameewwan 1,937 ol naannolee fi bulchiinsota sabaafi sablammootaa hunda keessa jiru.
• Baankii Walta'iinsaa: Dhaabbilee baankii biyya alaa 750 ol waliin walta'iinsa qaba.
• Maamiloota: Warra herrega qaban Milyoona 20 ol qaba, akkasumas fayyadamtoota baankii dijitaalaa 717,000 ol kan Fulbaana 2025tti qaba.
• Haala Hawaasaa: Maamiloota magaalaa (Finfinnee fi magaalonni guguddoon), maamiloota liqii xiqqaa baadiyaa fi diyaaspooraa (biyyoottan 44 keessa jiru, kan Dubaay fi Waashingtan Di.C.itti damee banuuf karoorfate) ni dabalata.

Haala Murtaa'aa fi Sadarkaa Gabaa Keessaa

BDI seera baankii Itoophiyaatiin hojjetuufi hojii isaa seeraan raawwata. Qabeenya isaa guddaa fi babal'ina isaa irraa kan ka'e, gabaa keessatti sadarkaa olaanaa qaba.

Hayyama fi To'annoo:

• Baankii Biyyaalessaa Itoophiyaatiin (BBI) hayyama argateera.
• Labsii Hojii Baankii jalatti hojjeta.
• Qajeelfama BBI kan kaappitaalii Basal II fi liquidity biyya keessaa hordofa.

Seera cabsuun adabbii guddaa hin argine, yeroo tokko tokko garuu adabbii xiqqaa (Birrii Milyoona 5 gadi) tajaajila gabaasaa tursiisuuf argateera.

Eegumsa Fayyadamaa:

• Kaffaltiiwwan isaa ifatti websaayitii isaa fi sanadoota tajaajilaa isaa irratti ibsa.
• Komiin maamilootaa karaa Waajjira Furmaata Komii Baankii BBI ni ilaala.
• Qajeelfamoota Farra Maallaqa Seeraan Alaa fi Tajaajila Shororkeessummaa (AML/CFT) hordofa.

Qooda Gabaa fi Dorgommii:

• Quusannoo: Qooda gabaa dhibbeentaa 67% ol qaba.
• Liqii: Qooda gabaa dhibbeentaa 53% ol qaba.

Dorgomtoonni isaa guguddoon Baankii Daashan, Baankii Awaash fi Baankii Abisiiniyaa dabalatu. BDI dorgomtoota isaa irraa kan adda isa taasisu:

• Bal'ina fi dandeettii mootummaa irraa argatu.
• Liqii baadiyaa fi SME'f kennu.
• Qabeenya isaa guddaa kan liqii proojektii guguddaaf dandeessisu.

Karoora guddaa fi babal'ina isaa keessatti, kaappitaalii isaa dabaluun, dameewwan haaraa banuun (keessumaa naannolee tajaajila hin arganne) fi dameewwan diyaaspooraaf (Dubaay fi Waashingtan Di.C.) banuun ni dabalata.

Muuxannoo Maamilaa fi Gorsa

Muuxannoon maamilaa BDI garaagaraa dha. Appilikeeshiniin moobaayilii isaa sadarkaa gaarii argateera, garuu komiin muraasni ni jiru.

Yaada Fayyadamtootaa fi Sadarkaa:

• Google Play irratti CBE Mobile sadarkaa 4.1 (yaada 15,000 ol irraa).
• App Store irratti sadarkaa 4.2 (yaada 300 ol irraa).

Komiiwwan beekamoo keessaa: Yeroo tokko tokko sirni hojii dhaabuu yeroo hojiin baay'atu, akkasumas ulaagaalee sanada KYC baay'ee jabaa ta'uusaanii. Tajaajilli maamilaa isaa yeroo mara ni hojjeta (24/7) karaa bilbilaa fi imeelii [email protected] jedhuun. Dameewwan isaa keessatti garee tajaajila maamilaa addaa qaba.

Gorsa Warra Liqii Barbaadaniif:

Yoo Baankii Daldala Itoophiyaa irraa liqii fudhachuu barbaaddan, wantoota armaan gadii yaada keessa galchuu qabdu:

• Haalawwan Liqii Hubadhaa: Fedhii, kaffaltii fi yeroo deebisaa kaffaltii sirriitti hubachuuf sanadoota hundaa dubbisaa.
• Sanadoota Keessan Qopheessaa: Sanadoota galii, teessoo fi eenyummaa guutuu qopheessaa. Adeemsa iyyannoo keessan saffisaa taasisa.
• Qabeenya Dammaa Keessan Beekaa: Yoo liqii guddaa barbaaddan, qabeenya dammaa akkamii akka barbaachisu duraan hubadhaa.
• Appilikeeshinii Moobaayilii Fayyadamaa: Iyyannoo liqii dabalatee, tajaajiloota baankii hedduu salphaatti karaa CBE Mobile ykn Baankii Intarneetii raawwachuu dandeessu.
• Balaa Keessan Qoraa: Liqii fudhachuun dirqama guddaa waan ta'eef, dandeettii kaffaltii keessan qoraa. Fedhii fi kaffaltiiwwan dabalataa yaada keessa galchuu hin dagatinaa.

Baankii Daldala Itoophiyaa, akka baankii guddaa fi babal'aa Itoophiyaatti, tajaajila faayinaansii bal'aa fi liqii garaagaraa kenna. Fayyadamtoonni isaa tajaajila dijitaalaa isaa fayyadamuun, karoora faayinaansii isaanii galmaan ga'uuf carraa guddaa argachuu danda'u.