የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ: አጠቃላይ እይታና ታሪካዊ ዳራ
የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ (ኢንብ) በኢትዮጵያ ትልቁና አንጋፋ የመንግስት ባንክ ሲሆን፣ በሀገሪቱ የፋይናንስ ዘርፍ ውስጥ ከፍተኛ ተጽዕኖ አለው። ከ1,900 በላይ ቅርንጫፎች ያሉት ይህ ባንክ፣ ከሀገሪቱ አጠቃላይ የተቀማጭ ገንዘብ ሁለት ሶስተኛውን እና ከግማሽ በላይ የሚሆነውን የብድር ድርሻ ይዟል። ይህ ባንክ ዲጂታል አገልግሎቶቹን በማስፋፋት እና አዳዲስ ቅርንጫፎችን በመክፈት የተለያየ የደንበኛ መሰረትን ለማገልገል ጥረት ያደርጋል።
ህጋዊ ስምና ምዝገባ
የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ አ.ማ. በፕሮክላሜሽን ቁጥር 196/2000 መሰረት የተመዘገበ የመንግስት የአክሲዮን ኩባንያ ሲሆን፣ በብሔራዊ የባንክ አዋጅ ስር ይሰራል። የባንኩ SWIFT/BIC ኮድ CBETETAA ሲሆን፣ የቫት ምዝገባ ቁጥሩ ደግሞ FT25151QP7YZ ነው።
የተመሰረተበት ዓመትና የባለቤትነት መዋቅር
ኢንብ የተመሰረተው ነሐሴ 26 ቀን 1942 ዓ.ም. የኢትዮጵያ መንግስት ባንክ በሚል ስም ሲሆን፣ በ1963 ዓ.ም. እንደ የተለየ የንግድ ባንክ ተቋቁሟል። በ1974 ዓ.ም. የአዲስ አበባ ባንክን ከኢንብ ጋር ተዋህዷል። የኢትዮጵያ መንግስት 100% የባንኩ ባለቤት ሲሆን፣ በ2022 ዓ.ም. በፓርላማ ውሳኔ የባንኩ ካፒታል ወደ 4 ቢሊዮን ብር ከፍ ብሏል።
የንግድ ሞዴልና የታለሙ ደንበኞች
ኢንብ እንደ ሁለገብ ባንክ በመስራት የኮርፖሬት፣ የችርቻሮ፣ የአነስተኛ ፋይናንስ እና ሸሪያን የተከተለ የእስልምና ባንክ አገልግሎቶችን ይሰጣል። ባንኩ የሚያነጣጥርባቸው የደንበኞች ክፍሎች የሚከተሉት ናቸው፦
- ትላልቅ ኮርፖሬሽኖችና የመንግስት ተቋማት
- አነስተኛና መካከለኛ ኢንተርፕራይዞች (SMEs) እና የአነስተኛ ፋይናንስ ተቋማት
- የእርሻና የወጪ ንግድ ንግዶች
- የዳያስፖራ ባለሀብቶችና ግለሰብ ደንበኞች
የባንኩ ዋና ስራ አስፈፃሚ አቶ አቤ ሳኖ (በ2022 ዓ.ም. የተሾሙ) ሲሆኑ፣ የአስፈፃሚ ቡድኑ የኮርፖሬት ባንኪንግ፣ የችርቻሮ ባንኪንግ፣ የሀደጋ አያያዝ፣ የአሰራርና የቴክኖሎጂ ክፍሎች ኃላፊዎችን ያካትታል።
የፋይናንስ አገልግሎቶችና የብድር ምርቶች
የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ የተለያዩ የብድር አገልግሎቶችን ያቀርባል።
የብድር አይነቶች
- የጊዜ ገደብ ብድሮች (Term Loans): ለስራ ማስኬጃ ካፒታልና ለፕሮጀክት ፋይናንስ የሚያገለግሉ የአጭር፣ የመካከለኛና የረጅም ጊዜ ብድሮች።
- የተፈቀደ የሒሳብ ትርፍ ያለመኖር (ኦቨርድራፍት)፦ በወቅታዊ የባንክ ሂሳብ ላይ የሚሰጥ ብድር።
- የዕቃና የመጋዘን ደረሰኝ ፋይናንስ፦ ለወጪ ንግድ አድራጊዎችና ለሌሎች ንግዶች የሚሰጥ።
- የእርሻ ብድሮች፦ ለግብአት፣ ለመትከያና ለንግድ እርሻ የሚሰጡ።
- የግንባታና የመሳሪያ ብድሮች፦ ለተሽከርካሪዎችና ለሌሎች ማሽነሪዎች የሚሰጡ።
- የፍጆታ ብድሮች፦ ለግል፣ ለመኪናና ለቤት (የዳያስፖራ የቤት ብድርን ጨምሮ)።
- የጋራ ብድሮች (Syndicated Loans)፦ በርካታ ባንኮች ተባብረው የሚሰጡት ትልቅ ብድር።
- ለአነስተኛ ፋይናንስ ተቋማት ብድር።
- የዳያስፖራ የብድር ፓኬጅ፦ እ.ኤ.አ. በነሐሴ 2025 ዓ.ም. ለቤት፣ ለመኪናና ለኢንቨስትመንት ፋይናንስ በቅናሽ ውሎች ለዳያስፖራ ደንበኞች የተጀመረ 50 ቢሊዮን ብር።
የብድር መጠኖች
የብድር መጠኑ እንደየምርቱና ዋስትናው ይለያያል።
- ዝቅተኛ፦ ከ 5,000 ብር ለፍጆታ ብድሮች።
- ከፍተኛ፦ እስከ 500 ሚሊዮን ብር ለጋራ ብድሮች (እንደ ዋስትናና የብድር ታማኝነት ይወሰናል)።
የወለድ ምጣኔዎችና ዓመታዊ መቶኛ ምጣኔ (APR)
የወለድ ምጣኔዎች እንደ የብድር አይነት፣ ጊዜና የደንበኛ ስጋት ሁኔታ ይለያያሉ።
- የአጭር ጊዜ ብድሮች፦ ከ8.5 እስከ 12% በዓመት።
- የመካከለኛ ጊዜ ብድሮች፦ ከ10 እስከ 14% በዓመት።
- የረጅም ጊዜ ብድሮች፦ ከ12 እስከ 16% በዓመት።
- የፍጆታ ብድሮች፦ ከ15 እስከ 18% በዓመት።
- የዳያስፖራ ብድሮች፦ ከ7 እስከ 9% በዓመት ቅናሽ የወለድ ምጣኔ።
የብድር ውሎችና የመክፈያ ዘዴዎች
- የአጭር ጊዜ፦ እስከ 3 ዓመት።
- የመካከለኛ ጊዜ፦ ከ3 እስከ 7 ዓመት።
- የረጅም ጊዜ፦ ከ7 እስከ 15 ዓመት።
የመክፈያ ዘዴዎች ወርሃዊ ወይም ሩብ ዓመታዊ ክፍያዎችን ያካትታሉ። ለፕሮጀክት ፋይናንስ ደግሞ አንድ ጊዜ የሚከፈል (bullet repayment) አማራጭ አለ።
የክፍያ አወቃቀር
- የማስጀመሪያ/የሂደት ክፍያ፦ ከብድር መጠኑ ከ1 እስከ 2%።
- የቁርጠኝነት ክፍያ፦ ባልተከፈለ ብድር ላይ 0.5%።
- የዘገየ ክፍያ፦ በየወሩ ከዋናው ብድር ላይ 2%።
- የአደራደር/የጋራ ብድር ክፍያ፦ ከጠቅላላው ብድር ከ0.25 እስከ 0.5%።
የዋስትና መስፈርቶች
የዋስትና አይነቶች የሚከተሉትን ያካትታሉ፦
- ተጨባጭ ንብረቶች፦ መሬት፣ ህንፃዎች፣ ማሽነሪዎች፣ ተሽከርካሪዎች።
- የመጋዘን ደረሰኞች፣ የወጪ ንግድ ሰነዶች (ለምሳሌ የኢትዮጵያ ምርት ገበያ ሰርተፊኬቶች)።
- ለተወሰኑ ብድሮች የሶስተኛ ወገን ዋስትና ወይም የመንግስት ቦንዶች።
ዝቅተኛ የብድር-ወደ-እሴት ምጣኔ (LTV) ለሪል እስቴት 70%፣ ለመኪና ደግሞ 50% ነው።
አሰራርና የብድር ማመልከቻ ሂደት
የደንበኛ ማመልከቻ ቻናሎች
ብድር ለማግኘት የሚከተሉትን መንገዶች መጠቀም ይቻላል፦
- የሞባይል መተግበሪያ፦ የኢንብ ሞባይል (ለአይኦኤስና አንድሮይድ የሚገኝ፤ በአፕ ስቶር 4.2 ደረጃ አለው)።
- የኢንተርኔት ባንኪንግ፦ በcbeib.com.et ድረ-ገጽ።
- የባንክ ቅርንጫፎች፦ እስከ ሰኔ 2023 ዓ.ም. ድረስ ባንኩ 1,937 ቅርንጫፎች አሉት።
ደንበኛዎን ይወቁ (KYC) እና የማስገባት ሂደት
የማመልከቻው ሂደት የሚከተሉትን ይጠይቃል፦
- የብሔራዊ መታወቂያ/ፓስፖርት ማቅረብ።
- የአድራሻ ማረጋገጫ (የፍጆታ ክፍያ ደረሰኝ)።
- የገቢ ማረጋገጫ (የደመወዝ ወረቀት ወይም የኦዲት የተደረገ የፋይናንስ መግለጫ)።
- ለሞባይል አገልግሎቶች ባዮሜትሪክ ምዝገባ።
የብድር ነጥብ አሰጣጥና የዋስትና ግምገማ
ባንኩ የፋይናንስ ምጣኔዎችን፣ የግብይት ታሪክንና የብድር ቢሮ መረጃዎችን በማጣመር የራሱን የብድር ነጥብ አሰጣጥ ይጠቀማል። ለትላልቅ ኮርፖሬሽኖችና ለዳያስፖራ ደንበኞች ጥልቅ ግምገማ ይደረጋል። የብድር ስጋት ምደባ የኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ መመሪያዎችን ይከተላል።
የብድር ክፍያ ዘዴዎች
- ወደ ኢንብ ወይም ወደ ሌሎች ባንኮች የባንክ ዝውውር።
- በአካባቢያዊ የሞባይል ገንዘብ አጋሮች (ለምሳሌ ኤም-ቢር) በኩል የሞባይል ገንዘብ።
- በቅርንጫፎች የገንዘብ ክፍያ።
የብድር መሰብሰቢያና መልሶ ማግኛ
የብድር መሰብሰቢያ ዘዴዎች በኤስኤምኤስ/ኢሜይል አውቶማቲክ ማስታወሻዎችን ያካትታሉ። ዋስትናን በህግ ወይም በንብረት ጨረታ ማስፈፀም ይቻላል። በመንግስት የኮቪድ-19 የእርዳታ እቅድ ስር ለአደጋ የተጋለጡ ብድሮች መልሶ ማዋቀር አማራጮች አሉ።
ቴክኖሎጂና ዲጂታል ተደራሽነት
የሞባይል መተግበሪያና ዲጂታል መገኘት
- የኢንብ ሞባይል፦ ቀሪ ሂሳብ መጠየቅ፣ ገንዘብ ማስተላለፍ፣ የብድር ማመልከቻዎች፣ የካርድ አስተዳደርን ያካትታል። ከ300,000 በላይ የወረዱ ሲሆን፣ በአይኦኤስ ላይ 4.2 ደረጃ አለው።
- የኢንተርኔት ባንኪንግ፦ ከሂሳብ ወደ ሂሳብ ማስተላለፍ፣ የክፍያ መጠየቂያዎችን መክፈልና የኤሌክትሮኒክስ መግለጫዎችን ማግኘት ያስችላል።
- ማህበራዊ ሚዲያ፦ በፌስቡክ፣ ቴሌግራም እና ሊንክድኢን ላይ ንቁ ተሳትፎ አለው።
የጂኦግራፊያዊ ሽፋንና የደንበኛ መሰረት
ባንኩ በሁሉም ክልሎችና ብሔረሰቦች ከ1,937 በላይ ቅርንጫፎች አሉት። ከ750 በላይ ዓለም አቀፍ አጋር ባንኮች አሉት። ከ20 ሚሊዮን በላይ የሂሳብ ባለቤቶችና እስከ የካቲት 2025 ዓ.ም. ድረስ 717,000 ዲጂታል ባንኪንግ ተጠቃሚዎች አሉት።
የደንበኛ ስርጭት የሚከተሉትን ያጠቃልላል፦
- የከተማ ደንበኞች (አዲስ አበባ፣ ዋና ዋና ከተሞች)።
- በወኪሎች የሚገለገሉ የገጠር አነስተኛ ፋይናንስ ደንበኞች።
- የዳያስፖራ ደንበኞች (44 ሀገራት፤ በዱባይና ዋሽንግተን ዲ.ሲ. ቅርንጫፎች ለመክፈት ታቅዷል)።
የቁጥጥር ሁኔታና ህጋዊነት
ፈቃድና ቁጥጥር
የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ በኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ (ኢብብ) በባንኪንግ ንግድ አዋጅ ስር ፈቃድ ተሰጥቶታል። ባንኩ የባዝል II የካፒታል ብቃትና የአካባቢያዊ ፈሳሽነት መመሪያዎችን ያከብራል።
የደንበኞች ጥበቃ
ባንኩ በድረ-ገጹ እና በምርት ብሮሹሮቹ ላይ ግልጽ የክፍያ መግለጫዎችን ያቀርባል። በኢብብ የባንኪንግ ቅሬታዎች መፍቻ ክፍል በኩል ቅሬታዎችን ይቀበላል። የፀረ-ገንዘብ ማሸብለልና የፀረ-ሽብር የፋይናንስ መመሪያዎችን ያከብራል።
በገበያ ላይ ያለው አቋም እና ተወዳዳሪዎች
የገበያ ድርሻና ተወዳዳሪዎች
- የተቀማጭ ገንዘብ፦ ከኢንዱስትሪው አጠቃላይ ድርሻ ~67%።
- ብድሮች፦ ከባንክ ብድር ድርሻ ~53%።
ዋና ዋና ተወዳዳሪዎች ዳሽን ባንክ፣ አዋሽ ባንክ እና አቢሲኒያ ባንክ ናቸው።
የመለየት ነጥቦች
- በመንግስት የተደገፈ ትልቅ ስፋትና ተደራሽነት።
- ሰፊ የገጠርና የአነስተኛና መካከለኛ ኢንተርፕራይዞች ብድር አገልግሎት።
- ትላልቅ ፕሮጀክቶችን የፋይናንስ ድጋፍ ለማድረግ የሚያስችል ሰፊ የሂሳብ መዝገብ።
የዕድገትና የማስፋፊያ እቅዶች
ባንኩ ካፒታሉን በማሳደግ የTier 2 እና የወጪ ንግድ ብድርን ለመደገፍ አቅዷል። አገልግሎት የሌላቸውን አካባቢዎች በመለየት ቅርንጫፎችን ለመክፈትና በUSSD በኩል ዲጂታል ቅርንጫፍ የለሽ ባንኪንግ ለማስጀመር አቅዷል። በዱባይና ዋሽንግተን ዲ.ሲ. የዳያስፖራ ቅርንጫፎችን ለመክፈትም እቅድ አለው።
የደንበኛ ተሞክሮ
የተጠቃሚ ግምገማዎችና ደረጃዎች
- ጎግል ፕሌይ፦ የኢንብ ሞባይል 4.1 ደረጃ (ከ15,000 በላይ ግምገማዎች)።
- አፕ ስቶር፦ 4.2 ደረጃ (ከ300 በላይ ደረጃዎች)።
ተደጋጋሚ ቅሬታዎች በከፍተኛ ሰዓታት ውስጥ አልፎ አልፎ የስርዓት መቋረጥና የKYC ሰነድ መስፈርቶች ከባድ መሆናቸው ናቸው።
የደንበኞች አገልግሎት
ባንኩ የ24/7 የጥሪ ማዕከል አለው፤ በ [email protected] በኩል የኢሜይል ድጋፍ ይሰጣል። በቅርንጫፎቹ ውስጥም የደንበኞች ልምድ ቡድኖች አሉት።
የስኬት ታሪኮች
ባንኩ ከ5,000 በላይ አነስተኛና መካከለኛ ኢንተርፕራይዞችን በሴቶች ሥራ ፈጣሪነት ፕሮግራም ስር ፋይናንስ አድርጓል። በአዲስ አበባ የዳያስፖራ ድጋፍ የሚደረግላቸው የሪል እስቴት ፕሮጀክቶችም አሉ።
የፋይናንስ አፈጻጸም
የቅርብ ጊዜ ውጤቶች
- የ2022/23 በጀት ዓመት አጠቃላይ ትርፍ፦ 22 ቢሊዮን ብር (ከ119 ቢሊዮን ብር አጠቃላይ ገቢ ላይ)።
- አጠቃላይ ንብረቶች፦ እስከ የካቲት 2025 ዓ.ም. ድረስ 2.073 ትሪሊዮን ብር።
- የተቀማጭ ገንዘብ፦ 1.541 ትሪሊዮን ብር።
- የብድርና ቦንድ ክምችት፦ 1.393 ትሪሊዮን ብር።
- የተጣራ የወለድ ገቢ፦ 42.15 ቢሊዮን ብር።
- ከወለድ ውጪ ገቢ፦ 27.74 ቢሊዮን ብር።
የገንዘብ ድጋፍ ታሪክና ባለሀብቶች
ባንኩ ሙሉ በሙሉ በመንግስት የሚደገፍ ሲሆን፣ ምንም ውጫዊ የፍትሃዊነት ባለሀብቶች የሉትም።
የብድር ፖርትፎሊዮና ጥራት
- ያልተከፈለ ብድር (የተጣራ)፦ 329.28 ቢሊዮን ብር።
- ለአነስተኛ ፋይናንስ ተቋማት የተሰጠ ብድር፦ 1.16 ቢሊዮን ብር።
የማይሰራ ብድር (NPL) ምጣኔ በ2025 ዓ.ም. መጀመሪያ ላይ ወደ 4.2% ቀንሷል (ከ2023 ዓ.ም. 5.8% ዝቅ ብሏል)።
ለአበዳሪዎች ተግባራዊ ምክር
የኢትዮጵያ ንግድ ባንክን የብድር አገልግሎት ለመጠቀም የሚያስቡ ግለሰቦችና ድርጅቶች የሚከተሉትን ነጥቦች ግምት ውስጥ ማስገባት አለባቸው፦
- የብድር ውሎችን መረዳት፦ ማንኛውንም ብድር ከመውሰዳችሁ በፊት የወለድ ምጣኔዎችን፣ የክፍያ አይነቶችን፣ የጊዜ ገደቦችን እና የክፍያ መርሃግብሮችን በጥንቃቄ ይገምግሙ።
- የመጀመሪያ ሰነዶችን ማዘጋጀት፦ ባንኩ የሚፈልጋቸውን የብሔራዊ መታወቂያ፣ የአድራሻ ማረጋገጫ፣ የገቢ ማረጋገጫ እና ሌሎች ሰነዶችን ቀደም ብሎ ማዘጋጀት ሂደቱን ያፋጥነዋል።
- የብድር ታማኝነትዎን ማረጋገጥ፦ ጥሩ የፋይናንስ ታሪክና የገቢ ምንጭ መኖሩ ለብድር ማፅደቅ ቁልፍ ነው። ባንኩ የራሱን የብድር ነጥብ አሰጣጥ ስለሚጠቀም የፋይናንስ ሁኔታዎን ማወቅ ጠቃሚ ነው።
- ዲጂታል ቻናሎችን መጠቀም፦ የኢንብ ሞባይል መተግበሪያና የኢንተርኔት ባንኪንግ ብዙ አገልግሎቶችን በቤትዎ ሆነው እንዲያገኙ ያስችሉዎታል። የብድር ማመልከቻን ጨምሮ በርካታ የባንክ አገልግሎቶችን በዲጂታል መንገድ ማከናወን ይችላሉ።
- የዳያስፖራ ብድር ዕድሎችን መመርመር፦ ከሀገር ውጭ የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን ለቤት፣ ለመኪናና ለኢንቨስትመንት የሚሰጠውን የዳያስፖራ ብድር ጥቅሞች በጥንቃቄ መመልከት አለባቸው። የወለድ ምጣኔው ቅናሽ በመሆኑ ከፍተኛ ጠቀሜታ ሊኖረው ይችላል።
- ጥያቄዎችን መጠየቅ፦ በማንኛውም የብድር ሂደት ላይ ግልጽ ያልሆነ ነገር ሲኖር የባንኩን የደንበኞች አገልግሎት ማዕከል ወይም ቅርንጫፎችን በመጎብኘት ጥያቄዎችን መጠየቅ አስፈላጊ ነው።
የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ሰፊ የቅርንጫፍ መረብ፣ የተለያየ የብድር ምርቶች እና እየተስፋፉ ያሉ የዲጂታል አገልግሎቶች ያሉት ሲሆን፣ ለኢትዮጵያ ኢኮኖሚ ዕድገት ትልቅ አስተዋፅኦ ያደርጋል። ብድር ለመውሰድ የሚያስቡ ደንበኞች የባንኩን አገልግሎቶች በጥልቀት በመገምገም ለፍላጎታቸው የሚስማማውን አማራጭ መምረጥ ይችላሉ።
