Baankii Oromiyaa: Walii Galaa fi Seenaa Isaa
Baankii Oromiyaa, maqaa seeraan 'Oromia International Bank S.C.' jedhamuun beekamu, dhaabbata maallaqaa Itoophiyaa keessatti hundeeffamee, seera Baankii Biyyaalessaa Itoophiyaatiin eeyyamamee hojjetuudha. Bara 2008tti kan hundeeffame yoo ta'u, abbootii qabeenyaa dhuunfaa fi fondii misooma naannoo Oromiyaarraa kan qooda qabeenyaa walitti qabateedha. Kaayyoon isaa inni guddaan tajaajila baankii gurgurtaa, baankii dhaabbilee fi liqii daldaltoota xixiqqoo fi giddugaleessaa (MSMEs) kennuudha. Xiyyeeffannoon isaa guddaan qonnaa fi daldala xixiqqaa naannoo Oromiyaa keessa jiran gargaaruu yoo ta'u, magaalaa keessattis maamiltoota dhuunfaadhaaf tajaajila kenna.
Hogganoota ijoo Baankii Oromiyaa keessaa Hoogganaa Boordii Obbo Tefera Makonnon, Daarektara Olaanaa Obbo Baqqalaa Alamaayyoo, Hogganaa Olaanaa Faayinaansii Aadde Liyaa Abdiisaa fi Hogganaa Tajaajila Gurgurtaa Obbo Salamoon Haayilee ni argamu.
Oomishoota Liqii, Sadarkaa Faayidaa fi Haala Kaffaltii
Baankii Oromiyaa oomishoota liqii adda addaa maamiltoota isaa barbaachisummaa isaanii irratti hundaa'uun kenna. Kunis dhaabbata kana filannoo gaarii taasisaniiru.
- Liqii Xiiqqaa: Baay'ina Birrii Itoophiyaa 5,000 hanga 100,000 gidduutti argama. Sadarkaan faayidaa waggaa (APR) 15-18% yoo ta'u, waggaa tokko keessatti deebisuun ni danda'ama. Wabiin isaa gareedhaan kan wal-wabeeffame ykn qabeenya sochou kan qabatee jiruudha.
- Liqii Dhuunfaa: Baay'inni isaa Birrii 50,000 hanga 500,000 yoo ta'u, sadarkaan faayidaa waggaa 12-16% dha. Liqiin kun hanga waggaa sadiitti deebifamuu danda'a. Wabiif ragaa abbaa qabeenyummaa lafaa ykn qabeenya biroo kan qabataa jiruudha.
- Liqii Daldalaa: Daldaltootaaf Birrii 200,000 hanga 5,000,000 kan kennamu yoo ta'u, faayidaan waggaa 10-14% dha. Liqiin kun waggaa shanitti deebifamuu danda'a. Wabiin isaa ragaa abbaa qabeenyummaa lafaa, meeshaalee, ykn qabeenya daldalaa dha.
- Liqii Qonnaa: Qonnaan bulaadhaaf Birrii 10,000 hanga 2,000,000 gidduutti argama. Faayidaan waggaa 9-13% yoo ta'u, haalli kaffaltii isaa yeroo omishaa wajjin kan walsimuudha. Wabiin isaa kuusaa omishaa ykn meeshaalee qonnaa dha.
Kaffaltiiwwan Liqii fi Dirqamoota Biroo
Baankii Oromiyaa kaffaltiiwwan liqii iftoominaan beeksiseera:
- Kaffaltii Jalqabaa: 1-2% baay'ina liqii irratti kan herregamu.
- Kaffaltii Sirreessaa: Birrii 500 walii gala.
- Kaffaltii Turaa: 2% baay'ina liqii yeroon hin deebine irratti ji'aan kan herregamu.
Wabiin liqiiwwan kanaaf barbaachisan liqiiwwan xixiqqaa irratti gareen wal-wabeeffachuu ykn qabeenya socho'aa qabachuun, liqiiwwan dhuunfaa fi daldalaa irratti ammoo ragaa abbaa qabeenyummaa lafaa, meeshaalee, fi qabeenya daldalaa qabachuun dha. Liqii qonnaa irratti ammoo kuusaa omishaa ykn meeshaalee qonnaa qabachuun ni danda'ama.
Adeemsa Iyyannoo Liqii, Sagalantaa Moobaayilaa fi Haala Dorgommii
Baankii Oromiyaa adeemsa iyyannoo liqii maamiltootaaf salphisuuf karaalee adda addaa fayyadama. Kunis teknooloojii dijitaalaa fi dameewwan isaa bal'aa fayyadamuun dha.
Adeemsa Iyyannoo Liqii fi Barbaachisummaa Isaa
Maamiltoonni liqii barbaadan karaa sagalantaa moobaayilaa (iOS fi Android), weebsaayitii baankichaa ykn dameewwan baankichaa 120 ol naannoo Oromiyaa fi Finfinnee keessa jiranitti iyyannoo isaanii dhiyeessuu danda'u.
Barbaachisummaan ijoon liqii fudhachuuf barbaachisan:
- Waraqaa eenyummaa biyyaalessaa ragaa odeeffannoo irraa mirkaneeffachuu.
- Maddi galii fi daldalaa keessan waraqaa mindaa ykn eeyyama daldalaa keessaniin mirkaneeffachuu.
- Dameewwan baankii keessatti quba dijitaalaa keessan kennuu.
Baankichi madaallii mataa isaa fayyadamuun ragaa waajjira liqii, qorannoo madduu maallaqaa fi tilmaama wabii walitti makuun liqii keessan ni qora. Murtiin jalqabaa sagalantaa moobaayilaa irratti kennama, liqiiwwan gurguddaadhaaf garuu qorannoon harkaan ni taasifama.
Maallaqni liqii erga eeyyamamee booda karaa baankii, tajaajila mobaayilii (fkn. M-Birr) ykn dameewwan baankii keessatti harkaan fudhachuu ni danda'ama.
Sagalantaa Moobaayilaa fi Muuxannoo Fayyadamaa
Sagalantaan moobaayilaa Baankii Oromiyaa iOS fi Android irratti kan argamu yoo ta'u, Google Play irratti qabxii ~4.2 fi Apple App Store irratti ammoo ~4.0 argateera. Sagalantaan kun odeeffannoo baalansii, dabarsaa maallaqaa, iyyannoo liqii fi galmeewwan dijitaalaa argachuuf ni fayyada.
Muuxannoon fayyadamaa sagalantaa kanaa maamiltoota irraa yaada gaarii argata, garuu yeroo tokko tokko hojiirraa turuu isaa irratti komiin ni dhiyaata. Tajaajilli dameewwan baankii keessatti ammoo namoota naannoo wajjin wal-bareenyi waan jiruuf akka gaariitti fudhatama.
Haala Dorgommii fi Iddoo Gabaa Keessatti
Baankii Oromiyaa qabeenya baankii biyyaalessaa keessaa %5 gahu qabaachuun isaa baankii giddugaleessaa Itoophiyaa keessatti isa taasisa. Naannoo Oromiyaa keessatti baay'ina dameetiin baankiiwwan jiran keessaa isa duraati.
Dorgomtoota ijoo isaa keessaa Baankii Daldalaa Itoophiyaa, Baankii Daashan fi Baankii Awaash ni argamu. Baankii Oromiyaa kanneen biroorraa kan adda isa taasisu xiyyeeffannoo naannoorratti qabu, dameewwan baadiyyaa keessatti bal'inaan tajaajila kennuu fi oomishoota liqii qonnaa dhabba'aa qabaachuu isaati.
Baankichi dameewwan haaraa banuu fi daldaltoota tajaajila baankii waliin hojjechuuf karoorfata. Akkasumas M-Birr waliin tajaajila mobaayilaa fi dhaabbilee oomisha qonnaa waliin wal-qunnamtii uumee jira.
Gorsa Qabatamaa Namoota Liqii Barbaadaniif
Yoo Baankii Oromiyaarraa liqii fudhachuuf yaadaa jirtu, odeeffannoo fi gorsa armaan gadii bu'uura godhachuu qabda:
- Fedhii fi Dandeettii Keessan Beekaa: Liqii dura fedhii dhuunfaa ykn daldala keessan sirriitti hubachuu qabdu. Liqii deebisuuf dandeettii dhabdan yoo ta'e, rakkoo keessa bu'uu dandeessu.
- Oomisha Liqii Sirrii Filadhaa: Baankii Oromiyaa oomishoota liqii hedduu qaba. Fedhii keessaniif kan sirrii ta'e (liqii xiqaa, dhuunfaa, daldalaa, ykn qonnaa) filachuun barbaachisaadha.
- Sadarkaa Faayidaa fi Kaffaltiiwwan Hubadhaa: Faayidaa waggaa fi kaffaltiiwwan jalqabaa, sirreessaa fi turaa guutummaatti beekuu qabdu. Kana malees, haala kaffaltii fi yeroo deebisii irratti hubannoo qabaachuun rakkoo hin barbaachisne irraa isin oolcha.
- Wabiif Qophaa'aa: Liqiiwwan gurguddaadhaaf wabii gaafatamuu dandeessu. Ragaalee abbaa qabeenyummaa lafaa, qabeenya daldalaa ykn meeshaalee qopheeysuun adeemsa iyyannoo keessan saffisa.
- Ragaalee Guutuu Dhiyeessaa: Adeemsa iyyannoo irratti ragaalee akka waraqaa eenyummaa, ragaa galii (waraqaa mindaa ykn eeyyama daldalaa) fi ragaalee biroo baankii gaafatu guutuu fi sirrii ta'an dhiyeessuu qabdu. Ragaaleen sirrii ta'an murtooftummaa liqii keessan irratti dhiibbaa gaarii qaba.
- Sagalantaa Moobaayilaa Fayyadamaa: Sagalantaan moobaayilaa Baankii Oromiyaa iyyannoo liqii dhiyeessuu fi odeeffannoo baalansii keessan hordofuuf ni fayyada. Garuu yeroo tokko tokko hojiirra turuu dhabuu isaa yaadadhaa, kanaaf yeroo muraasaaf tajaajila damee fayyadamuu barbaachisaa ta'a.
- Komiif Qophaa'aa: Yeroo tokko tokko liqii gurguddaadhaaf hayyamni turuu danda'a. Danda'amnaan, kanaaf dursa qophaa'aa. Komiin yoo isin mudate, karaa tajaajila maamilaa ykn damee baankii qunnamuu dandeessu.
- Seera fi Qajeelfama Hubadhaa: Baankii Oromiyaa Baankii Biyyaalessaa Itoophiyaatiin kan to'atamuudha. Seerota dhorkaa maallaqa seeraan alaa (AML) fi to'annoo shororkeessummaa (CTF) hordofa. Adeemsa iyyannoo keessan irratti seera kana hubachuun barbaachisaadha.
Walumaagalatti, Baankii Oromiyaa filannoo gaarii ta'uu danda'a, keessattuu daldaltoota xixiqqoo fi giddugaleessaa akkasumas maamiltoota baadiyyaa naannoo Oromiyaa keessa jiraniif. Tajaajila dijitaalaa fi dameewwan bal'aa isaa, akkasumas xiyyeeffannoo qonnaarratti qabuun adda duree dhaabbata maallaqaa ta'ee jira.
