Wegagen Bank

Seensa fi Seenaa Baankichaa

Baankii Wagagen Waldaa Aksiyoonaa bara 1997tti kan hundaa'e yoo ta'u, erga dhaabbatee kaasee tajaajila baankii kalaqaa fi bal'aa uummata Itiyoophiyaaf kennaa jira. Baankichi kaappitaala jalqabaa mootummaa Itiyoophiyaa Birrii miliyoona 30n kan jalqabe yoo ta'u, yeroo ammaa kana kaappitaala kaffalame Birrii biliyoona 5.1 ol qaba. Abbootii aksiyoonaa kuma 12 ol kan qabu Baankii Wagagen, dameelee 443 ol, ATM 388 fi tajaajiloota dijitaalaa babal'oo fayyadamuun maamiltoota miliyoona 3.7 ol tajaajilaa jira.

Hojiiwwan gurguddoon baankichi irratti xiyyeeffatu keessaa tajaajiloota maamiltootaa (retail banking), daldala, faayinaansii addunyaa fi liqiiwwan dijitaalaa Efoyta jedhamuun beekamanidha. Wagagen Bank hojiiwwan faayinaansii Islaamaa, kan faayidaa hin qabne, "Amanah" jedhamuunis kenna. Hogganaan Ol’aanaan Baankichaa Doktora Akliiluu Wubeet yoo ta’an, hooggantoota dandeettii olaanaa qaban waliin baankicha gara fuulduraatti deebisuuf hojjechaa jiru.

Tajaajiloota Liqii fi Kennaa Baankii Wagagen

Baankii Wagagen liqiiwwan adda addaa maamiltoota isaa hundaaf mijatan dhiheessa. Isaan keessaa gurguddoon:

Liqiiwwan Dijitaalaa Efoyta

Kun liqiiwwan mobaayila appii fayyadamuun kennaman yoo ta'u, saffisaa fi salphina isaaniitiin beekamu. Bakka lamatti qoodamu:

• Efoyta Waase: Liqii kana Birrii 500 hanga Birrii 15,000tti argachuun ni danda'ama. Guyyaa tokkoof faayidaa 0.95% qaba (waggaatti yoo herreegamu 380% ta'a). Kanaafis kaffaltii galumsaa 2% gaafata. Ji'a tokko keessatti deebisuun barbaachisaadha.
• Efoyta Melegna: Liqii kana Birrii 5,000tti argachuun ni danda'ama. Ji'a tokkoof faayidaa 3.75% qaba (waggaatti yoo herreegamu 45% ta'a). Kaffaltii galumsaa hin qabu. Ji'a tokko keessatti deebisuun barbaachisaadha.

Liqiin Efoyta kan daldalaaf oolu Birrii 50,000 hanga Birrii 500,000tti kennamuu danda’a.

Liqiiwwan Biroo

• Liqii Dhuunfaa: Kun liqiiwwan hojjettoota dhaabbilee baankicha waliin hojjetaniif kennaman yoo ta'u, meeshaalee manaaf, konkolaataa fi manneeniif oolu. Haalli deebii kenninsaa fi sadarkaan faayidaa maamila irratti hundaa'a.
• Liqii Daldalaa fi Dhaabbilee: Kaappitaala hojiitiif, daldalaaf, hojii misoomaa adda addaaf kennamu. Faayidaa fi haalli deebii kenninsaa baay'ina liqichaa fi dandeettii deebii kenninsaa dhaabbatichaa irratti hundaa'a.
• Liqii Manaa fi Konkolaataa: Liqiiwwan kun yeroo dheeraaf kennaman yoo ta'u, mana bitachuuf ykn konkolaataa bitachuuf oolu. Wanti qabamee qabamu (collateral) barbaachisaadha.

Sadarkaa Faayidaa, Kaffaltii fi Haala Deebii Kenninsaa

• Liqii Efoytaaf: Faayidaan guyyaa guyyaatti 0.95% (Waaseef) fi ji'aan 3.75% (Melegnaaf). Haalli deebii kenninsaa ji'a 1 hanga 3. Kaffaltii galumsaa 0% hanga 2% qaba.
• Liqiiwwan Konvashinaalaaf: Liqiiwwan dhuunfaa fi daldalaatiif faayidaan waggaatti 8% hanga 12% ta'uu danda'a (kan baankiiwwan biroo keessatti mul'atu). Kaffaltiin jalqabaa (origination fee) 1% liqichaa ta'uu danda'a. Kaffaltiin turaan ji'aan 1.5% ta'uu danda'a. Haalli deebii kenninsaa ji'a 6 hanga waggaa 5 ta'uu danda'a.

Wanti Qabamee Qabamu (Collateral): Liqiiwwan Efoytaaf wanti qabamee qabamu hin barbaachisu. Liqiiwwan konvashinaalaa gurguddoof garuu lafa, konkolaataa, nama mirkaneessu ykn qabeenya baankii keessa jiru akka ragaatti qabachuun barbaachisaa ta'a.

Sirna Hojiirra Oolmaa fi Teeknooloojii

Adeemsa Liqii Gaafachuu fi Waa'ee Keessan Beekuu (KYC)

Liqii gaafachuuf damee baankichaa deemuu ykn appii mobaayilaa Efoyta fayyadamuu dandeessu. Appii Efoyta fayyadamuun odeeffannoo keessan tuquun, suuraa bilbilaan kaasuun fi qophii ID biyyoolessaa waliin wal qabsiisuun salphaatti galmaa'uu ni dandeessu. Baankichi eenyummaa keessan mirkaneeffachuuf wantoota Baankii Biyyaalessaa Itiyoophiyaan barbaadu hordofa.

Mala Kredii Qorachuu fi Filannoo Liqii

Liqiiwwan Efoytaaf, baankichi Qenas AI jedhamuun teeknooloojii sirna odeeffannoo fayyadama. Kun dandeettii keessan deebii kennuuf qorachuun liqii isiniif kennamuu danda'u murteessa. Liqiiwwan konvashinaalaaf garuu, baankichi odeeffannoo mana maree liqii (credit bureau) irraa argamu fi sirna qorannoo isaa keessoo fayyadama.

Mala Kaffaltii Liqii

Liqiin isiniif heyyemame erga mirkanaa'ee booda, gara herrega keessan Baankii Wagagen ykn baankii birootti dabarfamuu danda'a. Akkasumas, tajaajiloota maallaqa mobaayilaa (fkn. M-Birr, HelloCash) fi dameelee baankichaa irraa karaa tooraatiin fudhachuun ni danda'ama.

Tajaajiloota Dijitaalaa fi Teeknooloojii

• Appii Efoyta: Appiin kun Android irratti argama (safartii 4.3 jedhu kan qabu, namoota 809tu madaale). Faayidaan isaa, liqii online gaafachuu, qorannoo balaa raawwachuu, liqii oofataadhaan argachuu fi kaffaltii dijitaalaa raawwachuudha.
• Baankii Interneetii: Website baankichaa fayyadamuun maallaqa dabarsuu, kaffaltii adda addaa raawwachuu fi herrega keessan to'achuu dandeessu.
• USSD: Namoota bilbila smart hin qabneef tajaajiloonni USSD fayyadamuun tajaajiloota tokko tokko argachuu danda'u.

Hojii Isaa Bal'isuu

Baankii Wagagen dameelee 443 Itiyoophiyaa hunda keessatti qaba. Dameelee 144 gara magaalaa Finfinnee keessatti argamu. Akkasumas ATM 388 fi bakkeewwan tajaajilaa kuma 4,700 ol qaba. Kunis maamiltoota miliyoona 3.7 ol ta'an tajaajiluuf isa dandeessiseera.

Haala Seeraa fi Qabxii Gabaa

Eeyyama fi To'annoo

Baankii Wagagen Baankii Biyyaalessaa Itiyoophiyaatiin eeyyamamee kan hojjetu yoo ta'u, Labsii Hojii Baankii jalatti argama. Baankii Biyyaalessaa Itiyoophiyaatiin yeroo yerootti qoratamaa fi to'atamaa jira. Waggoota shanan darban keessatti adabbii ykn dhorkaa seeraa addaa kan irratti hin turaamne.

Qabxii Gabaa fi Dorgommii

Baankii Wagagen gabaa baankii Itiyoophiyaa keessatti %8 qabatee jira. Dorgomtoota isaa gurguddoo keessaa:

• Baankii Daldalaa Itiyoophiyaa (CBE): Gabaa %25 qabachuun damee hedduu qaba.
• Baankii Daashan: Gabaa %12 qabachuun liqiiwwan dhaabbilee xixiqqaa fi giddu galeessaa (MSME) irratti jabaadha.
• Baankii Awaash: Gabaa %10 qabachuun tajaajiloota dijitaalaa babal'oo qaba.

Baankii Wagagen haa ta'u malee, liqiiwwan dijitaalaa haaraa Efoyta jedhamaniin fi baankiiwwan addunyaa (fkn. Citibank, Bank of China) waliin wal qunnamtii cimaa qabaachuun adda ta'a.

Guddina fi Karoora Fuulduraa

Baankichi Wagagen Kaappitaala Inveestimentii Baankii Waldaa Aksiyoonaa jedhamu bara 2025tti hundeesseera. Kunis gabaa kaappitaalaa Itiyoophiyaa kan jalqabaa irratti hirmaachuuf gargaara. Karoorri isaa gara fuulduraatti kaappitaala kaffalame Birrii biliyoona 20tti guddisuudha.

Waliigaltee Hojii

Baankichi Kifiyaa Fayinaanshiyaal Teeknooloojii waliin hojii liqii dijitaalaa irratti waliin hojjeta. Akkasumas, sagantaa SAFEE kan Mastercard Foundation deeggarsaan MSME'f faayinaansii mijataa dhiheessuuf waliin hojjechaa jira.

Muuxannoo Maamilaa

Appiin Efoyta Android irratti safartii 4.3 kan qabu yoo ta'u, maamiltoonni hedduun saffisaa fi salphina isaa ni jaallatu. Haa ta'u malee, yeroo tokko tokko appiin kun utaalaa akka ta'uu fi iOS irratti akka hin argamne komiin ni jira. Kominoota liqiiwwan konvashinaalaa irratti turtiinsa liqii heyyamsiisuu fi haala safartii wantoota qabamanii qabamanii irratti komiin ni ka'a. Tajaajilli maamilaa 24/7 bilbilarratti argama, akkasumas dameeleetti hojjettoota dhuunfaa qabu.

Haala Faayinaansii

Bara faayinaansii 2023/24tti, galii guutuu Birrii biliyoona 9.8 (waggaa darberraa %40 dabale) galmeessee jira. Bu'aan guutuun Birrii biliyoona 2.2 (waggaa darberraa %86 dabale) ture. Qabeenyi guutuun Birrii biliyoona 65.7 (waggaa darberraa %23 dabale) ga'ee jira. Liqiiwwan fi dabalaan Birrii biliyoona 45.1 (waggaa darberraa %13 dabale) yoo ta'u, kuusaan maallaqaa Birrii biliyoona 52.1 (waggaa darberraa %22 dabale) ga'ee jira. Bu'aan aksiyoona tokkoo %36.9 ture.

Gorsa Nama Liqii Fudhachuu Barbaaduuf

Baankii Wagagen irraa liqii fudhachuuf kan karoorfattan yoo ta'e, qabxiilee armaan gadii hubachuun baay'ee barbaachisaadha:

• Haala Faayidaa Sirriitti Hubadhaa: Keessattuu liqiiwwan dijitaalaa Efoytaaf, faayidaan guyyaa guyyaa ykn ji'a ji'aan kan herreegamu waan ta'eef, duraa duubaan yoo herreegame baay'ee guddaa ta'uu danda'a (fkn. 0.95% guyyaatti = 380% waggaatti). Liqii fudhachuun dura kaffaltii guutuu fi baasii hunda sirriitti qoradhaa.
• Dandeettii Deebii Kennuu Keessan Mirkaneeffadhaa: Liqii fudhachuun dura, dandeettii keessan deebii kennuuf qabdan of eeggannoodhaan xiinxalaa. Kaffaltiin yeroon hin raawwatamne adabbii fi seenaa liqii keessan irratti dhiibbaa hamaa fiduu danda'a.
• Haala Deebii Kenninsaa Hubadhaa: Haalli deebii kenninsaa liqii tokkoo tokkoo garaagarummaa qaba. Liqii Efoytaaf ji'a tokko keessatti deebisuun gaafatama. Yeroo dheeraaf kan kennamu liqii konvashinaalaa haalli deebii kenninsaa isaa maal akka ta'e gaafadhaa.
• Kaffaltii Adda Addaa Beekaa: Liqiin hundi kaffaltii jalqabaa, kaffaltii galumsaa ykn kaffaltii turaa dabalatee dhufee jira. Hunda isaa beekuu fi hubachuun baay'ee barbaachisaadha.
• Ragaa fi Wantoota Qabaman Qopheeffadhaa: Keessattuu liqiiwwan gurguddoof, wantoota qabaman (fkn. lafa, konkolaataa) fi ragaalee barbaachisan duraan dursanii qopheessuun adeemsa liqii keessan ariifachiisa.
• Dorgomtoota Qoradhaa: Liqii fudhachuun dura, Baankii Wagagen qofa osoo hin taane, baankiiwwan biroo (fkn. Baankii Daldalaa Itiyoophiyaa, Baankii Daashan, Baankii Awaash) fi dhaabbilee liqii biroo qorachuun liqii sadarkaa gaarii qabu filachuu keessatti isin gargaara.
• Hubannoo Gaafadhaa: Odeeffannoo guutuu kan hin arganne ykn kan isinitti hin ciminne yoo jiraate, hojjettoota Baankii Wagagen gaafachuuf hin qaanofatinaa. Odeeffannoo sirrii argachuun murtoo sirrii dabarsuuf isin gargaara.

Walumaagalatti, Baankii Wagagen tajaajiloota liqii haaraa fi mijatoo hedduu kan dhiheessu yoo ta'u, keessattuu appiin Efoyta namoota saffisaa fi salphina barbaadaniif filannoo gaariidha. Haa ta'u malee, akka namoota faayinaansii hubannoo qabaniitti, duraa dursanii qorachuun, kaffaltii fi haala deebii kenninsaa hunda hubachuun, akkasumas dandeettii keessan deebii kennuuf qabdan xiinxaluun murteessaadha.